“Weet je niet wat een topische zin is”, vroeg één van mijn collega-journalisten laatst wat verbaasd toen we het over het schrijven van een achtergrondartikel hadden.
Ik had nog nooit van de term gehoord.
“Je gebruikt al topische zinnen, dat weet ik zeker”, zei mijn collega. “Ook al noem je ze misschien niet zo.”
“Oh ja? Ik weet nergens van.”
“Je schrijft ze waarschijnlijk automatisch, bijvoorbeeld als je aan een alinea begint.”
Het gekke is dat je meer over bepaalde onderdelen van je tekst gaat nadenken zodra ze een naam krijgen (zoals de notendop-alinea). Sinds mijn collega me uitlegde wat topische zinnen (ook wel kernzinnen genoemd) zijn, ben ik me veel meer bewust van deze ‘verkeersregelaars’ van mijn teksten.
Met de zinnen kun je op talloze manieren spanning en structuur in je verhaal te brengen.
Wat zijn topische zinnen?
Topische zinnen zijn zinnen die het centrale idee van een alinea samenvatten (ze worden ook wel kernzinnen genoemd) Vaak staan ze aan het begin van een alinea zodat lezers ongeveer weten wat ze in het volgende stukje tekst kunnen verwachten. Neem dit voorbeeld.
De skippybal-wedstrijd voor honderdjarigen liep uit hand.
Dit is een kernzin, omdat je impliciet aankondigt dat je hierna gaat uitleggen op welke manier de wedstrijd ontspoorde. De lezers krijgen een sterke aanwijzing dat het niet goed afliep, waardoor ze meteen begrijpen: nu komt er waarschijnlijk een beschrijving van wat een chaotisch tafereel.
De skippybal-wedstrijd voor honderdjarigen liep uit hand. Alle skippyballen klapten uit elkaar, omdat er punaises op de grond lagen. De deelnemers vielen op de grond en moesten door de EHBO’ers worden behandeld. Gelukkig raakte niemand ernstig gewond. Alle skipyballers konden na afloop lachen om het tafereel.
Door een uitleg of idee op deze manier met een topische zin aan te kondigen, geef je de tekst structuur. Lezers krijgen in hun hoofd een beter beeld van wat ze gaan lezen en waar in het artikel ze zich bevinden, bijvoorbeeld bij de intro, de hoofdvraag, de slotconclusie of een het antwoord op een vervolgvraag zoals hieronder (wat was het gevolg van de uit de hand gelopen wedstrijd?).
Bij de volgende wedstrijd werden nieuwe regels ingevoerd (topische zin). Alle ouderen moesten een helm dragen en elleboogbeschermers. Verder mochten mensen van boven de 110 jaar niet meedoen.
Door kernzinnen te gebruiken wordt een tekst beter ‘scanbaar‘. Je lezers kunnen door de samenvattende zinnen gemakkelijker besluiten welke delen van een artikel extra aandacht verdienen en welke ze over kunnen slaan als ze haast hebben.
Maar hoe schrijf je een goede topische zin? En hoe zorg je ervoor dat een tekst niet te voorspelbaar wordt: 6 tips voor structuur en spanning op alineaniveau. Kortom: oefenen met kernzinnen.
1. Houd een topische zin kort
Als het een halve zin duurt voordat de boodschap van een topische zin duidelijk wordt, gaat dat ten koste van de functie. Je lezer krijgt dan een minder helder beeld van waar de alinea over gaat.
Neem de volgende zin, waarin een tangconstructie zit.
De kat, die Claus heette en graag lange tochten maakte door de weilanden achter Leiden, nam een cadeautje voor zijn baas mee naar huis. Claus wurmde zich op woensdagochtend vermoeid door het kattenluikje. Vervolgens liep het dier naar de keuken waar hij een vogeltje voor het gasfornuis legde.
Beter:
De kat nam een cadeautje voor zijn baas mee. Op woensdagochtend wurmde het dier met de naam Claus zich vermoeid door het kattenluikje na een van zijn geliefde tochten door de weilanden rondom Leiden. De kat liep vervolgens naar de keuken waar hij een vogeltje voor het gasfornuis legde.
2. Bouw wat extra spanning op, geef niet alles prijs in een topische zin.
Hoe feitelijker je topische zin, hoe meer informatie de lezers al hebben voordat ze de alinea gaan lezen. Dat verhoogt de leesbaarheid, maar het kan je tekst ook wat voorspelbaar maken.
Vlak voordat Donald Trump was uitgesproken, begon een bewaker te protesteren. Hij klom op het podium duwde de nieuw verkozen president aan de kant en riep. ‘Ik mag dan wel je bewaker zijn, maar je bent niet mijn president: je discrimineert.’
Verrassender.
Vlak voordat Donald Trump was uitgesproken, kwam er protest uit onverwachte hoek. Een bewaker van de nieuw verkozen president klom op het podium en duwde Trump aan de kant. Hij riep: ‘Ik mag dan wel je bewaker zijn, maar je bent niet mijn president: je discrimineert.’
3. Varieer de plek van kernzinnen
Als je in elke alinea een topische zin zet, maakt dat je tekst overzichtelijk, maar ook wat saai. Als je af en toe voor een kernzin in het midden of aan het einde van een alinea kiest, ontstaat er meer spanning.
De man raakte gestresst. Eerst begon zijn telefoon te rinkelen, terwijl hij stond te verven. Toen hij opnam, met de kwast nog in zijn hand, kwam er ook een pakketbezorger aan de deur.
Dat kan minder voorspelbaar.
De man stond te verven toen zijn telefoon begon te rinkelen. Hij nam op, met de kwast nog in zijn hand. Op dat moment kwam er ook een pakketbezorger aan de deur. Hij raakte gestresst.
4. Kernzinnen kunnen ook vragen zijn.
Ook een topische zin in vraagvorm kan een tekst wat spannender maken. Je spoort daarmee aan om door te lezen.
De weersvoorspellingen waren slecht. Anna’s gezicht betrok toen ze buienradar opende op haar telefoon. Boven Nederland hing één grote regenbui.
Spannender:
Hoe waren de weersvoorspellingen? Anna opende buienradar op haar telefoon. Haar gezicht betrok. Boven Nederland hing één grote regenbui.
5. Topische zinnen passen niet in elke alinea
Ze zijn vooral handig als je iets uitlegt en hoofdzaken van bijzaken wilt onderscheiden in je tekst. Schrijf je sfeerbeschrijvingen, actiescenes, of romanpassages, dan zijn topische zinnen vaak zelfs storend, omdat ze voor voorspelbaarheid zorgen.
Bernie’s hardlooptocht door de weilanden kwam tot een abrupt einde. Met soepele bewegingen sprong hij over de ene na de andere sloot. Totdat hij struikelde over een drol van een koe. Hij viel met zijn gezicht in een plas water.
Minder voorspelbaar:
Bernie rende door het weiland. Met soepele bewegingen sprong hij over de ene na de andere sloot. Totdat hij struikelde over een drol van een koe. Hij viel met zijn gezicht in een plas water.
6. Gebruik topische zinnen om jezelf structuur te geven
Kernzinnen zijn niet alleen handig voor je lezer. Ze kunnen de schrijver ook structuur bieden bij het schrijven.
Voordat ik begin met het schrijven van een artikel, zet ik globaal de topische zinnen op een rijtje van de alinea’s die in mijn hoofd heb. Natuurlijk verandert de exacte formulering vaak nog tijdens het schrijfproces. Voordat dit artikel schreef, schreef ik de volgende zinnen.
– Eerst wist ik niet wat topische zinnen waren.
– Toen ik de term leerde kennen, ging ik meer over mijn topische zinnen nadenken.
– Een topische zin vat de kernboodschap van een alinea samen.
– Topische zinnen maken je teksten scanbaar en overzichtelijk
– Door te varieren in de formulering en de plek van de zin, kun je teksten spannender maken.
Maandelijks de beste schrijftips ontvangen? Schrijf je in voor mijn nieuwsbrief en leer je hoe je heldere en meeslepende teksten schrijft: van e-mails tot verkooppitches en artikelen.
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
Lees ook:
- Hoe schrijf je de perfecte alinea? Een stappenplan
- Zo vermijd je passieve zinnen
- Tangconstructies vermijden: wanneer wel en niet?
- Deze 11 woorden kun je altijd schrappen uit je teksten.
- Zo zuig je al het leven uit je teksten: hoe je ga je om met passieve zinnen?
- Schrijftips van Stephen King
- Hoe kwam Roald Dahl op zijn ideeën voor verhalen?
Interessant! Ik kende de term ook nog niet maar gebruik topische zinnen ook al lang en heel bewust. Je kunt er ook mooi mee naar de laatste zin van de voorgaande alinea verwijzen, waardoor het stuk soepeler doorleest. Bijvoorbeeld zo:
“Zo geliefd als hij als speler was, zo hard faalde [NAAM] jaren als trainer bij [CLUB]. [UITLEG].”