Skip to main content

Een nieuwsbericht schrijven in 7 stappen – de stroomstoringmethode

By 27 november 2016juli 27th, 2020Zakelijk schrijven
nieuwsbericht schrijven

Een nieuwsbericht schrijven is een vak apart. Je begint namelijk niet bij het begin van een verhaal, maar in het midden. Hieronder lees je in zeven stappen hoe je een goede nieuwsartikel opbouwt volgens de ‘stroomstoringmethode’. Maar in deze schrijfhandleiding kom je ook een loslopende chimpansee op Schiphol tegen.

(Ga je voor het eerst één of meerdere nieuwsberichten schrijven? Lees dan eerst welke vragen je jezelf stelt voordat je aan een nieuwsbericht begint: de 5w’s en h. Of wil je liever een persbericht leren schrijven?)

Nieuwsbericht schrijven: stroomstoring

Met een nieuwsbericht breng je lezers snel en feitelijk op de hoogte van een nieuwswaardige gebeurtenis. Het onderwerp kan van alles zijn: een ontsnapping uit de gevangenis, de geboorte van een gekloonde hond of het 10-jarig bestaan van je eigen bedrijf.

De grootste uitdaging bij de discipline ‘nieuwsbericht schrijven’ is niet het vinden van een onderwerp, maar het ordenen van de beschikbare informatie. Het belangrijkste komt bovenaan; in feite moet je elke zin in een nieuwsartikel schrijven alsof het de laatste kan zijn.

Deze schrijftechniek werd al gebruikt in de Amerikaanse burgeroorlog door telegrafisten, die berichten van de ene naar andere kant van het land stuurden in morsecode. Vaak traden er stroomstoringen op en werden hun telegrammen slechts voor de helft ontvangen. De telegrafisten meldden daarom in de eerste regel van een bericht meteen het belangrijkste nieuwsfeit. De informatie die daarna het belangrijkste was, kwam in de tweede regel te staan, de nog iets minder belangrijke feiten in de regel daarna, enzovoorts. Als de stroom uitviel, had de ontvanger in ieder geval het meest urgente nieuws gelezen.

Nieuwsbericht schrijven? – schrijf oprolbaar

Journalisten noemen deze techniek nu oprolbaar schrijven, omdat je de onderste alinea’s van een goed persbericht kunt oprollen of afknippen zonder dat de belangrijkste informatie verloren gaat. Handig, vooral als er plotseling belangrijk nieuws binnenkomt, en je een bericht moet inkorten.

Oprolbaar schrijven wordt in deze tijd steeds belangrijker. Van stroomstoringen hebben we dan wel geen last meer; je lezers kunnen nog steeds elk moment stoppen met lezen, omdat ze afgeleid raken door hun telefoon, een pratende collega, de geur van koffie, of door een Twitter– of whatsapp-bericht.

Een nieuwsartikel schrijven kun je eenvoudig leren in zeven stappen.

Nieuwsbericht schrijven – stap 1: Bepaal het nieuws en sla het begin over

In het dagelijks leven vertel je verhalen meestal in chronologische volgorde. Maar ga je een nieuwsbericht schrijven, dan sla je het begin over. Als je de eerste regel en de kop bedenkt, stel je jezelf slechts één vraag: wat is de meest opmerkelijke informatie die ik heb? Oftewel: wat is het belangrijkste nieuws? Met deze informatie begin je het bericht, ook al voelt dat soms wat onnatuurlijk.

Neem deze fictieve (en licht absurde) nieuwsgebeurtenis:

Op Schiphol heeft een passagier uit Afrika stiekem een chimpansee meegesmokkeld in een hutkoffer. Bij de douane wordt hij aangehouden, maar de aap breekt los en rent naar aankomsthal. Daar rooft het dier een baby uit een kinderwagen en gaat vervolgens met het kind aan de haal. De aap wiegt het kind alleen in zijn armen en lijkt de baby zelfs kusjes te geven. De chimpansee wordt uiteindelijk met een pijltje verdoofd en de  gevangen door de politie.  De baby blijft ongedeerd.

Een nieuwsbericht schrijven over deze gebeurtenis is verrassend lastig. Je hebt de neiging bij het begin te beginnen, bij de passagier die met een chimpansee in zijn koffer aankomt bij de douane. Maar die impuls moet je onderdrukken. Stel je voor dat de stroom elk moment kan uitvallen, net als bij de telegrafisten.  Je begint dus met het meest opmerkelijke: een aap die een baby ontvoert in een vertrekhal.

Chimpansee ontvoert baby op Schiphol

AMSTERDAM – Een loslopende chimpansee heeft vrijdagmiddag op Schiphol een baby uit een kinderwagen geroofd.

Pas in de zinnen daarna, leg je uit hoe dit heeft kunnen gebeuren.

Nieuwsbericht schrijven – stap 2: schrijf de lead, kies uit de 5w’s en h

Als je de eerste zin van je nieuwsartikel hebt geschreven, schrijf je in dezelfde alinea nog één of twee zinnen om de lezer in het verhaal te trekken. Deze alinea wordt de lead van het nieuwsbericht genoemd.

Om te bepalen wat er in de lead komt, maak je gebruik van 6 vragen die je stelt over het belangrijkste nieuws: wie? wat? waar? wanneer? waarom? hoe? Deze zes vragen worden vaak aangeduid met het ezelsbruggetje ‘de vijf w’s en h.

Je hoeft niet alle vragen meteen in de lead te beantwoorden. Maar over de ‘wie?’, ‘wat?’, wanneer? en waar? moet je meteen duidelijkheid scheppen in de lead.

In het nieuwsverhaal van de chimpansee staat bijna alles al in de eerste zin: een chimpansee heeft vrijdagmiddag op Schiphol een baby ontvoerd. Toch weet de lezer nog niet precies wat er aan de hand is. Want heeft de baby het voorval overleefd? Dat is het eerste dat iedereen wil weten bij het horen van dit nieuws. Kortom: de vraag ‘Wat is er gebeurd’ is nog niet volledig beantwoord in dit nieuwsartikel.

De volledige lead zou uit de volgende zinnen kunnen bestaan.

AMSTERDAM – Een loslopende chimpansee heeft vrijdagmiddag op Schiphol een baby uit een kinderwagen geroofd. De baby is ongedeerd gebleven. De aap is met een spuitje verdoofd en gevangen door de politie.

Nieuwsbericht schrijven – stap 3: prikkel je lezer

Een lead is niet alleen een opsomming van feiten. Met de eerste alinea van je nieuwsbericht informeer je, maar je wilt ook nieuwsgierigheid opwekken. Beantwoord daarom niet alle vragen uit de ‘5w’s en h‘ al in de lead.

Verder kun je mensen aansporen om verder te lezen door een opvallend detail te vermelden in de eerste alinea.

De lead van het nieuwsbericht over de chimpansee zou er dus ook alsvolgt uit kunnen zien:

AMSTERDAM – Een loslopende chimpansee heeft vrijdagmiddag op Schiphol een baby uit een kinderwagen geroofd. De baby is  ongedeerd gebleven. Volgens omstanders probeerde het dier de baby alleen kusjes te geven.

Nieuwsbericht schrijven – stap 4: schrijf oprolbaar

Na het schrijven van de lead geef je antwoord op de meest urgente vragen die overblijven, zoals: hoe heeft het kunnen gebeuren en waarom?  De belangrijkste informatie  komt eerst. Deze regel komt steeds terug bij nieuwsberichten schrijven.

In het voorbeeld van de chimpansee leg je in de eerste alinea na de lead bijvoorbeeld uit hoe de aap op Schiphol belandde. Deze informatie heeft de lezer het hardste nodig om te begrijpen hoe dit nieuwsfeit heeft kunnen plaatsvinden.

De vrouwelijke chimpansee belandde op Schiphol door een passagier uit Afrika, die het dier had meegenomen in zijn koffer. Bij de douane werd de man aangehouden. De marechaussee opende de koffer, maar de aap zag kans te ontsnappen en rende de aankomsthal in.

Daarna beschrijf je hoe het dier de baby te pakken heeft gekregen. Als je eenmaal begrijpt hoe het dier op Schiphol is terechtgekomen, wil je vooral dat weten.

Eenmaal in de aankomsthal zag het dier kans om een baby bij zijn ouders weg te roven. Het dier klom razendsnel op een kinderwagen en pakte het kind onder de dekens vandaan. Vervolgens nam de aap de baby in zijn armen en ging hij op de bagageband zitten. (antwoord op hoe-vraag)

Vervolgens beantwoord je de vervolgvraag die logischerwijs opkomt: hoe is het afgelopen met de aap en de baby? (Je hebt al in de lead verteld dat het kind ongedeerd is gebleven, maar de lezer wil precies weten hoe het is gegaan.)

Agenten van de douane hebben het dier uiteindelijk verdoofd met een spuitje. De baby werd ongedeerd uit de armen van de aap gehaald en teruggebracht naar zijn ouders.

Je zou ook nog de waarom-vraag kunnen stellen.

Het is onduidelijk waarom de chimpansee de baby ontvoerde. Biologen vermoeden dat het vrouwelijke dier gestresst was door de lange reis en het kind aanzag voor één van haar jongen (antwoord op waarom-vraag).

Na het beantwoorden van de ‘5w’s en h’ bedenk je welke vragen het bericht nog meer zou kunnen oproepen. Wat gebeurt er nu bijvoorbeeld met de aap? Wordt hij teruggebracht naar Afrika, of in een dierentuin geplaatst? Je zou het bericht kunnen afsluiten met een alinea als deze.

De aap is na het incident naar dierentuin Blijdorp gebracht. Daar wordt het dier enkele maanden in quarantaine geplaatst.

Aan het einde van een nieuwsbericht kun je ook wat achtergrondinformatie geven.

Op Schiphol worden enkele honderden passagiers per jaar betrapt met exotische dieren in hun bagage. Onlangs werd er nog een man met een koffer vol gifslangen en hagedissen aangehouden (ja, dit is echt waar).

Nieuwsbericht schrijven – stap 5: vergeet je bronnen niet

De lezer moet in een nieuwsbericht altijd de bron van de informatie kunnen vinden. Iedereen kan wel opschrijven dat er een chimpansee een baby uit een kinderwagen heeft geroofd op Schiphol. Maar wie zegt dat eigenlijk? En is de informatie wel betrouwbaar?

Je kunt je bronnen meestal al vermelden in de lead van het nieuwsartikel, bijvoorbeeld op deze manier:

Een loslopende chimpansee heeft op Schiphol een baby uit een kinderwagen geroofd. De baby is ongedeerd gebleven, zo heeft de marechaussee bekendgemaakt.

Vaak is er sprake van meerdere bronnen. In het chimpanseebericht hoort bijvoorbeeld ook in deze alinea een bron thuis.

Vervolgens nam de aap de baby in zijn armen en ging hij op de bagageband zitten. Volgens omstanders wiegde de aap het kind minutenlang in zijn armen en zou het dier ook kusjes hebben gegeven aan de baby.

Nieuwsbericht schrijven – stap 6: Maak goede bruggetjes tussen alinea’s

De overgangen tussen verschillende alinea’s geven een nieuwsbericht structuur. Het beste kun je de eerste zin van een alinea beginnen met een element uit de 5 w’s en h, dus het hoe, waarom, wanneer. Zo leidt je de lezer puntsgewijs door het verhaal.

De eerste alinea in het chimpansee-bericht kun je bijvoorbeeld aanvangen met een tijdsbepalingsbruggetje (wanneer?).

 Vrijdagmiddag om half vier landde de chimpansee op schiphol. Het dier zat in de koffer van een passagier uit Afrika…

Of een plaatsbepalingsbrug (waar?)

Bij de douane werd de chimpansee voor het eerst opgemerkt. Het dier zat in een hutkoffer van een passagier.

Maar de mogelijkheden zijn eindeloos. Ook een bron kun je als brug gebruiken aan het begin van een nieuwe alinea.

Volgens de douane ontsnapte de chimpansee rond half vier ’s middags uit de koffer van een passagier.

Het gebruik van element uit de 5w en h zorgt voor afwisseling. Ook topische zinnen kunnen helpen. Maar er is natuurlijk ook niets mis mee om een alinea gewoon met het onderwerp te beginnen.

De chimpansee ontsnapte rond half vier ’s middags uit de koffer van een passagier die werd gecontroleerd bij de douane.

Nieuwsbericht schrijven – stap 7: controleer je schrijfstijl en grammatica

Het is belangrijk dat een nieuwsbericht prettig leesbaar is. Controleer het artikel altijd op stijl en grammatica. Pas bij de discipline ‘nieuwsberichten schrijven’ op voor het gebruik van te veel lijdende vormen en tangconstructies. Ook helpt het om overbodige woorden te schrappen.

* Let op de tijden

Ook de tijd waarin je schrijft is belangrijk in een nieuwsbericht. De kop staat meestal in de tegenwoordige tijd. Dat geeft je artikel urgentie.

Dus niet:

Chimpansee ontvoerde baby op Schiphol

Wel:

Chimpansee ontvoert baby op Schiphol.

De kop staat alleen in de verleden tijd als er een nieuw feit uit het verleden opduikt in het nieuws, bijvoorbeeld:

Tennisser Agassi droeg jarenlang pruik
Trump betaalde achttien jaar lang nauwelijks belasting

De tekst van een nieuwsbericht staat bijna altijd in de verleden tijd. De lead wordt meestal geschreven in de voltooid verleden tijd, omdat je een nieuwsfeit bekendmaakt dat al heeft plaatsgevonden: de chimpansee heeft een kind ontvoerd.

Na de lead ga je meestal over je in de onvoltooid verleden tijd. Op die manier ontstaat er meer een verhaal, waarin je de lezer meetrekt. Dus: de chimpansee ontsnapte uit een koffer bij de douane. Het dier liep naar de vertrekhal en ontvoerde een kind.

Alleen een nieuwsberichten gaat over een gebeurtenis die nog moet plaatsvinden, gebruik je de tegenwoordige tijd. Het gaat dan meestal om aankondigingen van evenementen.

Mick Jagger zal deze zomer voor het laatst optreden in Nederland. De popster sluit zijn tournee af op 1 mei in Amsterdam. Daarna gaat hij naar eigen zeggen met pensioen.

Schrijfvis organiseert op 1 januari een cursus nieuwsberichten schrijven. De cursus zal plaatsvinden in Delft.   

Samenvatting nieuwsbericht schrijven

  • Bepaal het belangrijkste nieuws en begin je bericht daarmee
  • Denk aan de 5 w’s en h.
  • Beantwoord de wie?, wat?, waar? en waarom? in de lead
  • Behandeld de ‘hoe?’ en ‘waarom?’ in de volgende alinea’s en alle vragen die daaruit voortvloeien.
  • Vergeet je bronnen niet te noemen.
  • Zorg voor soepele overgangen.
  • Controleer je schrijfstijl en grammatica

* Wil je meer leren over nieuwsberichten? Schaf dan het Basisboek Journalistiek aan. Hierin geven schrijfdocenten Henk Asbreuk en Addie de Moor een onmisbaar overzicht van alle journalistieke verhalen en schrijftechnieken.

Ook deze 21 boeken over schrijven kunnen je meer leren over het schrijven van goede berichten.

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Achtergrondartikel schrijven? Denk aan de notendop-alinea
– Deze 11 woorden kun je altijd schrappen uit je teksten.
Topische zinnen: met deze zinnen geef je een artikel structuur
 Zo zuig je al het leven uit je teksten: hoe je ga je om met passieve zinnen?
 Schrijftips van Stephen King
 Hoe kwam Roald Dahl op zijn ideeën voor verhalen?

 
Dennis Rijnvis

Dennis Rijnvis, journalist voor onder meer De Volkskrant, Quest, Nu.nl en Psychologie Magazine. Maar ook schrijver van de thriller Savelsbos, uitgegeven door Cargo/De Bezige Bij. Op dit blog deel ik mijn inzichten en ervaringen op het gebied van schrijven.

9 Comments

  • Dénis van Vliet schreef:

    Helder stukje weer. Alleen zou ik die cursus nieuwsberichten schrijven op 1 januari houden. Niet laten plaatsvinden dus.

    • dennisrijnvis schreef:

      Dank! Verklaar je nader, waarom niet?

      • Dénis van Vliet schreef:

        Ik ben persoonlijk voor spaarzaam gebruik van plaatsvinden. Voordat je het weet, vindt alles plaats: concerten, presidentsverkiezingen, verjaardagspartijtjes, stakingen, etcetera. Vaak zijn er werkwoorden die een naderende gebeurtenis beter omschrijven. Dus in jouw voorbeeld: De cursus zal worden gegeven in Delft.

  • dennisrijnvis schreef:

    Ah ok ik begreep je verkeerd.

  • flore diekstra schreef:

    Mijn suggestie: ‘De cursus wordt gegeven in Delft.’ Actief formuleren.

  • mare schreef:

    Goed artikel

  • Bastiaan schreef:

    “De aap is na het incident naar dierentuin Blijdorp gebracht. Daar wordt het dier enkele maanden in quarantaine geplaats.” moet volgens mij zijn:
    “De aap is na het incident naar dierentuin Blijdorp gebracht. Daar wordt het dier enkele maanden in quarantaine geplaatst.” Een extra ’t’ aan het einde dus. Anders klinkt het zo regionaal…;-))

  • Saskia Laurent schreef:

    “De tekst van een nieuwsbericht staat bijna altijd in de verleden tijd. De lead wordt meestal geschreven in de voltooid verleden tijd, omdat je een nieuwsfeit bekendmaakt dat al heeft plaatsgevonden: de chimpansee heeft een kind ontvoerd.” -> “heeft ontvoerd” is de voltooid TEGENWOORDIGE tijd van ontvoeren, en niet de voltooid verleden tijd. De voltooid verleden tijd zou zijn: had ontvoerd.

Leave a Reply