Een boek schrijven kan een lijdensweg zijn. Lange tijd werkte ik aan een thriller met als werktitel Eeuwig Leven. Het boek zou in de winkel komen te liggen, ik had namelijk al een contract bij uitgeverij Cargo (Bezige Bij). Op mijn bankrekening stond zelfs een flink voorschot; ik hoefde het boek alleen nog maar te schrijven.

Maar er was een probleem, ik worstelde met het schrijfproces en de druk. Het verhaal kreeg maar langzaam vorm, de eenzame uren achter de computer maakten me ongelukkig en het voorschot zorgde ervoor dat het schrijven voelde als een verplichting. Uiteindelijk nam ik een rigoureuze beslissing. Ik stortte het geld terug en staakte mijn boekproject –

En dat terwijl ik ervaring had met een boek schrijven. Een jaar eerder was ik nog succesvol gedebuteerd met een thriller, die zelfs werd genomineerd voor het beste spannende debuut.

Beginnen met een boek schrijven – 23 tips

Ik schreef dat boek – Savelsbos – in 2013. Het ging over vijf vrienden die in hun jeugd betrokken waren geraakt bij de verdwijning van een meisje. Jaren later proberen ze als volwassenen te achterhalen wat er destijds precies is gebeurd. Savelsbos werd na bemiddeling door een literair agent uitgegeven door een gerenommeerde uitgever: De Bezige Bij/Cargo.

Ik presenteerde het boek voor een volle zaal vrienden en familie in Rotterdam en won de tweede prijs bij de Crimezone Debuut Awards. Ik weet dus ook hoe leuk het schrijven van een boek kan zijn.

Waarom slaagde het schrijfproces de eerste keer wel, maar lukte het me de tweede keer niet om een boek af te ronden? Het had vooral te maken met psychologie.

Een boek schrijven is een kwestie van jezelf motiveren, deadlines stellen, kritisch kijken naar je eigen werk, maar toch ook weer niet té kritisch. In dit artikel geef ik 23 tips, opgedaan in de valkuilen waar ik zelf ben ingevallen tijdens het schrijven Als je onderstaande lijst met adviezen in je achterhoofd houdt, is de kans een stuk groter dat je  je debuut presenteert op een boekpresentatie met familie en vrienden. Scroll verder als je meteen naar de adviezen wilt over hoe een boek te schrijven in 2022.

(Maar ik raad je aan om je ook alvast in te schrijven voor Boekschrijfvis – mijn speciale nieuwsbrief met praktische tips voor schrijvers van boeken en korte verhalen)

1. Boek schrijven? Denk niet dat het altijd nog kan

‘Ooit ga ik nog eens een boek schrijven’, zeggen veel mensen in Nederland (nee, het zijn er geen miljoen).

Het idee dat je je hele leven nog hebt om je debuut als schrijver te maken, zorgt voor uitstelgedrag. Je denkt altijd dat er nog een beter moment komt – een vakantie, een sabbatical, een pensioen.

Zelf vertelde ik al op de middelbare school aan vrienden dat ik later een boek zou schrijven. Maar jarenlang ondernam ik geen serieuze poging. Dat zou later wel komen. Toen ik dertig was, zag ik mezelf als 90-jarige in het bejaardentehuis zitten, pratend over een boek dat ik ooit nog eens zou schrijven. Pas toen kwam het schrijfproject van de grond. Ik besloot het jaar 2012 volledig in te richten op het voltooien van een roman.

Kortom: wil je een boek schrijven, vraag dan niet: wie kan mij helpen met een boek schrijven? Maar neem zelf verantwoordelijkheid: maak er tijd voor en stel zelf een deadline.

2. Boek schrijven? Werk eerst aan korte verhalen of artikelen

Als hardloper ga je niet meteen de marathon lopen, verwacht dus ook niet dat je als schrijver meteen een boek aflevert. Schrijf eerst korte verhalen of artikelen (als je een non-fictie-boek in je hoofd hebt) voordat je begint aan het grote werk.

Ik was al jarenlang werkzaam als journalist voordat ik Savelsbos schreef. Die ervaring kwam me zeker van pas. Hier geef ik 9 tips voor het schrijven van korte verhalen.

Als je mijn beste tips wil en een stok achter de deur nodig hebt, volg dan vandaag nog mijn workshop Kort verhaal schrijven – ontgrendel je verbeelding

3. Boek schrijven? Publiceer in literaire tijdschriften of kranten

Als het meezit wek je met korte verhalen of artikelen de interesse van uitgevers, al voordat je het eerste hoofdstuk van je boek hebt geschreven.

Er zijn in Nederland vele literaire tijdschriften die zitten te springen om inzendingen van goede schrijvers. Je kunt er zelfs wat geld mee verdienen. Voordat ik mijn boek schreef publiceerde ik onder meer in Passionate en Lava. In 2009 won ik de verhalenwedstrijd van De Brakke Hond, het leverde me een prijs van 1250 euro op.

Meer literaire tijdschriften vind je op literairetijdschriften.org.

Kranten ontvangen graag stukken voor de opiniepagina, maar je kunt ook altijd proberen om een artikel voor een andere katern te pitchen voor bij de redactie. In mijn workshop Ideeën-overvloed help ik je bij het bedenken van originele ideeën voor artikelen. Je kunt me zelfs om feedback vragen vóórdat je een idee opstuurt.

4. Een boek schrijven is geen kwestie van talent

Ook al krijg je nog zo veel complimentjes over je korte verhalen of je schrijfstijl, juich niet voordat je het werk hebt gedaan. Na het winnen van de verhalenwedstrijd van de Brakke Hond werd ik gemaild door schrijver Stefan Brijs, die vertelde dat hij me als jong talent zou aanbevelen bij zijn uitgeverij.

Ik ging op gesprek bij de uitgever, maar publiceerde nooit een boek met hem. Logisch, want ik schreef te weinig: er was niets om te publiceren. Een boek schrijven is 10 procent talent, 90 procent noeste arbeid.

5. Boek schrijven? Vertel het je vrienden en familie

Wees specifiek. Vertel wanneer je eraan gaat werken en wanneer je het af denkt te hebben. Daarmee maak je je deadline harder. Anderen zullen je op verjaardagen en tijdens etentjes gaan vragen hoe het met je boek staat. Zo blijft je voornemen om een boek te schrijven ‘leven’.

6. Boek schrijven? Maak vuile handen: je eerste versie wordt niet geweldig

Tussen mijn 18^e en 30 begon ik tientallen keren aan de eerste hoofdstukken van een roman. Meestal stopte ik na 2000 tot 5000 woorden met schrijven (een boek heeft ongeveer 80.000 woorden). Op dat moment werd de tekst te lang om elke zin te perfectioneren en moest ik meestal toegevend dat ik geen geweldig plan had voor een plot.

Dat botste met het fantasiebeeld in mijn hoofd: ik zou toch een voortreffelijk debuut gaan schrijven? Uit zelfbescherming stopte ik dan met schrijven.

Pas toen ik aan Savelsbos werkte, kwam ik voorbij dit punt en ontdekte ik hoe het schrijven van een boek echt in zijn werk gaat: je moet fouten maken. Savelsbos was in eerste instantie slordig geschreven, warrig qua plot en de dialogen waren niet best. Pas na meerdere herschrijfsessies begon mijn thriller ergens op te lijken. Dit geldt volgens mij voor de meeste boeken. Of zoals Stephen King in zijn schrijfhandleiding Over Leven en Schrijven opmerkt:

‘Soms lever je goed werk, zelfs als je het gevoel hebt dat je alleen maar in een zittende houding stront aan het scheppen bent.’

7. Boek schrijven? Verwacht eenzame momenten

Sommige schrijvers zeggen dat ze genieten van het gezelschap van hun personages tijdens het schrijfproces.

Dat klinkt mooi, maar het is volgens mij ook romantisch geneuzel. Een boek schrijven is in de eerste plaats een solitaire bezigheid, waarbij je ook nog eens veel in je hoofd zit. Ik voelde met tijdens het schrijfproces bij vlagen eenzaam.

Plan dus genoeg ontspanning, sport en sociale activiteiten tussen het schrijven door.

8. Boek schrijven? Wacht niet op inspiratie

Tijdens het schrijven van mijn boek, bruiste ik niet altijd van de inspiratie bij het aanzetten van de computer en het openen van Word. Vaak veranderde dat nadat ik een aantal alinea’s had geschreven. Zie je hersenen als een diesel die je op gang moet helpen.

9. Verwacht niet dat een boek schrijven alleen maar leuk is

Nog even over dat stront scheppen. Ik kan niet genoeg benadrukken dat een boek schrijven niet alleen maar leuk is. Als de eerste versie eenmaal op papier staat, begint het werk eigenlijk pas.

Je zult vaak zuchten en steunen; als je voor de derde keer een hoofdstuk herschrijft bijvoorbeeld, als je hoort dat je dialogen niet natuurlijk overkomen, of dat je een personage uit je boek moet halen. Maar één troost: het is het allemaal waard als je je boek uiteindelijk in de winkel ziet liggen.

10. Boek schrijven? Maak van tevoren een opzet van je verhaal

Wat zijn de belangrijkste gebeurtenissen in de verschillende hoofdstukken van je boek? Wie zijn je personages? En naar welke ontknoping schrijf je toe?

Als je een ruwe opzet van je boek maakt met deze vragen in je achterhoofd, vergemakkelijk je het schrijfproces. Zelf was ik koppig en begon ik zonder duidelijk plan. Zo had ik in eerste instantie geen duidelijke ontknoping van het verhaal voor ogen. Daardoor zat ik vaak vast bij het schrijven, en heb ik hoofdstukken compleet moeten herschrijven.

Natuurlijk hoeft niet alles helder te zijn als je begint met schrijven. Maar een opzet kan je vele tientallen uren werk besparen. In onderstaande podcast legt schrijfcoach Mireille Geus uit hoe je dat doet. (abonneer je via Apple of Spotify)

Luister de podcast via Spotify Luister de podcast via Apple

11. Boek schrijven? Maak een schrijfschema

Stephen King schrijft 2000 woorden per dag, Harry Mulisch schreef er op een goede dag slechts 250. Met een dagquotum kun je je schijfproject opdelen in kleine dagelijkse brokjes, zodat je werk behapbaar blijft.

Het maakt niet uit hoe veel je schrijft. Zelf mikte ik op 1500 woorden per dag, meestal verspreid over twee sessies: ’s ochtends en ’s middags.

Het fijnste van een schrijfdoel is misschien wel het voldane gevoel dat je aan het einde van de dag hebt. Je weet dat je nog op schema ligt en kunt jezelf belonen met een glas wijn, een aflevering van je favoriete tv-serie of in mijn geval: een stapeltje stroopwafels.

12. Kies een goede werkplek

Roald Dahl schreef al zijn boeken in een oude stoel, waaraan hij met ijzerdraad een voetenplankje had bevestigd op precies de juiste afstand. Een boek schrijven gaat makkelijker als je een werkplek hebt die je een fijn gevoel en inspiratie bezorgt.

Mij hielp het om af te wisselen: ’s ochtend werkte ik thuis in stilte in mijn studeerkamer. Als mijn concentratie ’s middags wegzakte, nam ik plaats in de studiezaal van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Daar zitten zo veel mensen geconcentreerd te werken, dat je bijna automatisch ook in de werkmodus komt.

13. Zet zo snel mogelijk een eerste versie op papier

Beperk de tijd voor die eerste ruwe versie zo veel mogelijk. Ik deed meer dan een halfjaar over het schrijven van Savelsbos, omdat ik lange tijd niet wist hoe het verhaal zou aflopen. Achteraf gezien is dat te lang. Hoe sneller je de eerste versie op papier zet, hoe meer plezier je in het schrijven houdt.

Tip: doe mee aan National Novel Writing Month – een internetproject waarbij schrijvers in spé elkaar motiveren om binnen een maand een eerste versie van een boek te schrijven. Er zijn veel beroemde boeken voortgekomen uit ‘Nanowrimo’, zoals Water voor de Olifanten van Sarah Gruen en het Nachtcircus van Erin Morgenstern.

14. Zoek meelezers

Als de eerste af is, komt wel de vraag aan de orde: wie kan mij helpen met een boek schrijven. En ik wil je plezier niet bederven: maar dat is niet je moeder, of je partner, want die willen waarschijnlijk iets té graag geloven dat je een goede schrijver bent.

Kies iemand in je kennissenkring die verstand heeft van teksten. Maar het verstandigste is om een professional te benaderen. Bijvoorbeeld een goede eindredacteur.

15. Denk op tijd na over genre en doelgroep

Wil je de nieuwe Fifty shades of Grey schrijven, of juist een literaire roman? Weet aan wat voor boek je werkt, dat verhoogt je kansen op het vinden van een uitgever.

De doelgroep en het genre van Savelsbos waren in het begin vaag door de vertelstijl. In sommige hoofdstukken waren de hoofdpersonen in de twintig en beschreef ik alles vanuit volwassen perspectief. In andere delen ging ik terug in de tijd en gaf de gebeurtenissen weer door de ogen van kinderen, in veel eenvoudigere taal. Kortom: het was een soort kruising tussen een thriller en young adult. Op aanraden van de eerder genoemde Willem Bisseling schreef ik alles om in volwassen perspectief, zodat het voor uitgevers duidelijk was in welke categorie mijn boek hoorde: die van de thrillers.

Natuurlijk kun je de eerste zijn die een kruising schrijft tussen een religieuze oorlogsroman en slapstick-comedy. Als dat je doel is, laat je dan niet ontmoedigen. Wel wordt het misschien lastiger om een boekcontract in de wacht te slepen, omdat uitgevers huiverig zijn om boeken met een onduidelijke doelgroep op de markt te brengen.

16. Boek schrijven? Benader niet in het wildeweg uitgevers

Heb je het manuscript van je boek eindelijk af, doe dan goed onderzoek naar de uitgeverijen die je benadert.

Kijk bijvoorbeeld of ze boeken uitgeven in het genre dat jij schrijft. Als je een literaire roman hebt afgerond, heeft het weinig zin om een uitgever aan te schrijven die vooral thrillers uitgeeft. Verder geven sommige uitgeverijen vooral werk uit van buitenlandse auteurs, terwijl andere actief op zoek zijn naar Nederlandse schrijvers.

Op de website van uitgevers vind je vaak gedetailleerde instructies over hoe je een manuscript kunt opsturen te beoordeling, bijvoorbeeld ‘geprint op A4, regelafstand 1,5.’ Houd je aan deze voorschriften.

Beluister de Schrijfvis-podcast over de vraag: hoe vind je een uitgever? Daarin legt acquirerend redacteur Lisanne Mathijsen Harper Collins uit hoe je op de radar van uitgevers komt.

Luister de podcast via Spotify Luister de podcast via Apple

17. Boek schrijven? Overweeg een literair agent

Normaal gesproken moet je maanden wachten op een reactie van een uitgever. Maar een week nadat ik mijn manuscript had afgerond, kon ik kiezen uit drie uitgeverijen die mijn werk wilden uitgeven. Ze boden me alle drie een boekcontract aan.

Die interesse had ik voor een groot deel te danken aan Sebes & Bisseling, een literair agentschap. Literair agenten bemiddelen tussen schrijvers en uitgevers. Ze handelen als het ware in manuscripten en hebben veel contacten in de literaire wereld. Een goede agent kan ervoor zorgen dat je boek bovenop de stapel komt te liggen bij een uitgeverij.

Natuurlijk vertegenwoordigen literair agenten je alleen als ze overtuigd zijn van je werk. Ook willen ze in ruil voor hun diensten een percentage van je voorschot.

Voor mij pakte de samenwerking perfect uit. Sebes & Bisseling bedongen een voorschot dat veel hoger lag dan het bedrag dat uitgevers normaal gesproken betalen. Ook voelde het geweldig dat de rollen omgedraaid waren: de uitgevers hoopten dat ik voor hen zou kiezen, in plaats van andersom.

Beluister hier de Schrijfvis-podcast met een literair agent

Luister de podcast via Spotify Luister de podcast via Apple

 18. Boek schrijven? Denk aan het dankwoord

Na het laatste hoofdstuk is je boek nog niet af. Schrijf een dankwoord en noem de mensen die je hebben geholpen bij het schrijfproces, zoals de wapenexpert die je hebt uitgehoord over het pistool waarmee je hoofdpersoon schiet, de bevriende tekstschrijver die je eerste hoofdstuk heeft gelezen , de corrector, de literair agent, de buurvrouw die je eten kwam brengen tijdens het schrijven, enzovoorts.

Bijkomend voordeel: iedereen die je noemt, koopt waarschijnlijk een exemplaar van je boek.

19. Geniet van de presentatie

Onderschat de waarde van een boekpresentatie niet. Het is je beloning voor maandenlang hard werk. Voor mij was de presentatie het mooiste moment uit het schrijfproces. Ik werd emotioneel toen ik het eerste exemplaar aan mijn ouders uitreikte.

Als je binnenkort je eigen boek presenteert, geniet ervan. Of het boek nu goed of slecht wordt ontvangen, dit feestje pakt niemand je af.

20. Denk na over de promotie van je boek

Jaarlijks verschijnen er 20.000 Nederlandstalige boeken. Hoe ga jij je onderscheiden van al die andere schrijvers? Uitgevers hebben geen groot promotiebudget, dus je zult veel zelf moeten doen.

Je kunt het op de traditionele manier aanpakken en je gezicht laten zien in boekhandels om daar te signeren. Ik voelde me daar niet op me gemak bij. Winkelbezoekers keken me meestal wat meewarig aan. Als ze doorkregen dat ik geen bekende schrijver was, liepen ze verder naar het laatste boek van Dan Brown of Saskia Noort.

Zelf een promotieplan bedenken werkt beter. Als je contacten hebt bij kranten of tijdschriften kun je die inschakelen, misschien weet je veel van online marketing en kun je je boek via Facebook of Linkedin onder de aandacht brengen. Je kunt ook samen met andere schrijvers een blog beginnen.

21. Boek schrijven? Verwacht geen bestseller

Misschien was ik naiëf, maar ik hoopte voor de uitgave van Savelsbos stiekem dat ik een bestseller had geschreven. De kans daarop is bijzonder klein. De meeste debuterende schrijvers verkopen in Nederland hooguit 2000 exemplaren van hun boek. Zelf zat ik ook in de buurt van dat aantal.

Bij het schrijven van het tweede boek zaten die matige verkoopcijfers nog in mijn achterhoofd. Wie zat er eigenlijk op mijn volgende boek te wachten?

Dat was de verkeerde instelling en één van de redenen waarom ik dit manuscript in tegenstelling tot het eerste niet afrondde. Een boek schrijven doe je in de eerste plaats voor jezelf: omdat je wilt weten of je het kunt, omdat je kennis te delen hebt, of een verhaal wil vertellen.

Als je je tijdens het schrijven al bezig houdt met de vraag of het een succes wordt, leidt dat je alleen maar af.

22. Boek schrijven? Vraag geen voorschot voor het schrijven

Wil je een tweede boek gaan schrijven? Vraag geen voorschot vooraf. Bij mij stortte de uitgever het ongevraagd op mijn bankrekening. Op zich een mooi gebaar, maar het gaf ook extra druk, en dat kun je niet gebruiken bij het schrijven.

Daarnaast weegt het geld dat je verdient met het schrijven van een boek nooit op tegen het werk.

23. Hoe een boek te schrijven? Denk op tijd na over je schrijverscarriere: wat wil je na je eerste boek?

Als je echt carriere wilt maken als schrijver, kan het geen kwaad om vooruit te denken. Wat wil je na je precies na je eerste boek? Meer in dezelfde stijl schrijven, een ander genre proberen, of ben je liever een ‘ééndagsvlieg’.

Toen ik Savelsbos verkocht aan een uitgeverij Cargo (gespecialiseerd in thrillers) bood de uitgever me meteen een contract aan voor het schrijven van een tweede boek. Ik was vereerd en tekende.

Maar ik had niet goed over het schrijven van een tweede thriller nagedacht.

Pas toen ik eenmaal was begonnen aan het tweede boek ontdekte ik dat ik mezelf niet echt als thrillerschrijver zag. Sterker nog: ik ontdekte dat het schrijven van korte artikelen en blogs beter bij me paste dan boeken schrijven. Vandaar dat ik mijn boekcontract weer inleverde en met Schrijfvis begon.

Ik heb er nog steeds geen spijt van.

Deze 3 boeken zijn onmisbaar voor schrijvers

Zen in the art of writing – Ray Bradbury
Hoe vind je inspiratie en flow bij het schrijven van een boek? Nou, bijvoorbeeld door eerst elke week een kort verhaal te schrijven en daarna pas te beginnen aan een roman of thriller. Deze beroemde Amerikaanse schrijver heeft talloze tips, waaronder een geweldige schrijfoefening

Schrijven is schrappen – Hans Hogenkamp
Als je eenmaal op gang bent, schrijf je al snel een te lang manuscript. Welke scenes schrap je uit de eerste versie van je boek? Dat lees je in deze ultieme gids met het credo ‘schrijven is schrappen‘. Ik heb er zelf veel aan gehad.

Het grote schrijf-doe-boek – Louis Stiller
Nog niet klaar voor het schrijven van een boek? Warm jezelf dan eerst op met de talloze schrijfoefeningen uit dit boek van schrijfdocent Louis Stiller, ideaal voor schrijvers in de dop die hun stem proberen te vinden.

Wist je trouwens dat korte verhalen schrijven de beste manier is om jezelf voor te bereiden op het schrijven van een boek? Ik geef regelmatig workshops:

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Foto: Joef Sleegers

Bekijk al mijn artikelen over het schrijven van boeken of korte verhalen op deze overzichtspagina 

Je vindt daar onder meer deze 3 artikelen:

• Deze 7 stappen kun je vandaag nog zetten bij het schrijven van je boek.
• Waarom je best een idee voor een boek mag stelen
• Met deze geweldige oefening schreef een prijswinnende auteur honderden literaire werken