‘Begin een zin nooit met ik’
‘Begin een zin nooit met maar’

In dit stuk lees je waarom de best verkopende schrijvers dit soort algemene schrijfregels aan hun laars lappen en waarom je dat zelf ook zou moeten doen. Maar eerst vertel ik je over bedenkelijk advies dat ik kreeg op de redactie van een krant.

Een chef van een regionale krant waar ik als beginnend journalist werkte, vertelde me dat ik nooit een zin mocht beginnen met een getal. ‘Het staat gewoon niet mooi, we doen dat niet in de journalistiek’, zei hij.

Hij had me vlak daarvoor aangenomen als zaterdagmedewerker om sfeerverslagen en nieuwsberichten te schrijven. Ik wilde die baan niet kwijt. Dus ik vroeg niet verder en besloot de schrijfregel voortaan strikt te gehoorzamen. Steeds als ik spontaan een zin schreef met een getal aan het begin, veranderde ik de volgorde.

Honderdduizend euro, dat bedrag heeft de gemeente gedoneerd aan een stichting die daklozen helpt.

Zo’n zin werd:

De gemeente heeft honderdduizend euro gedoneerd aan een stichting die daklozen helpt.  

Begin een zin niet met…

Niets mis mee. Maar toen ik later bij een krant voor kinderen ging werken, bleef de regel in mijn hoofd zitten, ook al werd daar om een lossere schrijfstijl gevraagd.

In 2013 ging ik me toeleggen op langere verhalen voor de Volkskrant en schreef ik een thriller. Nog steeds vond ik het gek om ter afwisseling een zin met een getal te beginnen. “Het staat niet mooi, we doen dat niet”, hoor ik mijn oude chef dan zeggen. Kortom: de regel zat me dwars, ik ging er verkrampt door schrijven.

Ik denk dat dit soort schrijfregels veel mensen door het hoofd galmen tijdens het schrijven. We leren ze op school, studie of stage omdat iemand ons een algemeen principe wil uitleggen. Vooral over manieren om een zin te beginnen bestaan veel regels. Begin niet met een getal, want dat staat niet mooi. Begin niet met ‘ik’, want dan leg je de nadruk te veel op jezelf.

Natuurlijk zit er in die adviezen een kern van waarheid, maar we moeten vooral niet vergeten dit soort schrijfregels regelmatig aan onze laars te lappen. Een tekst wordt beter naarmate je meer afwisselt.

In mijn cursus Pakkend schrijven leer je de belangrijkste technieken om teksten afwisselend en aantrekkelijk te maken, maar neem eerst eens een voorbeeld aan topauteurs zoals Annejet van der Zijl, Dan Brown en Harry Mulisch. 

Hieronder volgt een overzicht van vijf schrijfregels over het ‘begin van zinnen’ die deze schrijvers regelmatig verbreken.

1. Begin een zin nooit met een getal

Mijn oude chef was niet de enige die deze regel hanteerde. Dit advies komt zelfs terug in het stijlboek van de Volkskrant: ‘ Vermijd cijfers aan het begin van een zin. Probeer de zin zo op te bouwen dat het getal verderop wordt geplaatst’. Toch kun je een getal soms uitstekend gebruiken om de aandacht van je lezer te vestigen op een afstand of frequentie.

‘Drie keer per dag schoon beddengoed verzorgen, lakens en dekens die zwaar zijn van de kots en de stront, dat vergt meer van het lichaam dan koffiezetten en zorgen dat er voldoende jenever in huis is’ – Herman Koch – Zomerhuis met Zwembad

‘Honderd meter achter de drone, bij het standbeeld van de dwerg op de schildpad, kwamen drie gewapende soldaten doelbewust de treden af, duidelijk op weg naar de grot.’ Dan Brown – Inferno

2. Begin een zin nooit met ‘ik’

Ik kreeg dit advies voor het eerst op de basisschool (en ik was niet de enige). Meester Jacques waarschuwde dat mensen die veel zinnen beginnen met ‘ik’ de aandacht te veel op zichzelf vestigden. Toch begint één van de beroemdste boeken ter wereld met drie keer ‘ik’ (waarvan er wel één is doorgestreept). Ook succesvolle zakenmensen laten zich niet weerhouden door de ik-regel.

‘Ik ben veertien jaar. Ik heb Ik ben altijd ’n zoet meisje geweest’. – Alice Walker, The Color Purple

‘Ik zou liegen als ik niet zou toegeven verdrietig te zijn nu onze geweldige luchtvaartmaatschappij gaat fuseren.’ – Richard Branson’s in een open brief aan zijn klanten na de fusie van Virgin America en Alaska Airlines.

3. Begin een zin nooit met ‘omdat’

Omdat een voegwoord meestal tussen twee woorden in staat, is het vreemd om er een zin mee te beginnen. Toch begint Stephen King zijn zinnen regelmatig met ‘omdat’. Zijn vertellers krijgen daardoor iets menselijks en gebrekkigs: ze spreken in halve, imperfecte zinnen.

‘Omdat ik bang was voor een Spontane Ejaculatie en het DNA dat daarvan het resultaat zou zijn! Nou ja, het is niet gebeurd, maar ik heb me sindsdien heel vaak afgetrokken’ – Stephen King – Mr. Mercedes

4. Begin een zin nooit met ‘en’

Een zin die met ‘en’ begint komt over als spreektaal en niet als schrijftaal. En laat dat nu net de reden zijn dat veel goede schrijvers van deze zinsconstructie gebruik maken. De informele toon trekt je lezer in het verhaal.

‘En we krijgen een passant te zien, vrij scherp, dankzij het tekenend detail van de kraag, die vervolgens niet zou bestaan. Welkom, kortom, in de wereld waar alles tegelijkertijd wel en niet kan bestaan’ – Harry Mulisch, De ontdekking van de hemel

5. Begin een zin nooit met ‘behalve’

Weer een tip die letterlijk uit het stijlboek van de Volkskrant komt. Door de regel aan je laars te lappen kun je de nadruk leggen op een bepaald deel van een zin. Dat zorgt voor variatie.

‘Behalve dat hij een knappe man was, leek hij ook het hart op de juiste plaats te hebben. In een ander leven, ergens ver weg, zou ze met een man als Robert Langdon zelfs een relatie kunnen hebben.’ Dan Brown – Inferno 

6. Begin een zin nooit met ‘maar’

Volgens sommige mensen mag je jezelf geen schrijver noemen als je veel zinnen met maar begint. Je suggereert met dit voegwoord een tegenstelling, waardoor de zin iets meer gewicht krijgt. Ik maak me er zelf vaak schuldig aan, maar Harry Mulisch en Annejet van der Zijl gelukkig ook.

‘Maar deze vrouw was niet gebleven waar ze was geboren. Integendeel. Ze had zich juist, door het lot, door haar onrust of door een combinatie van de twee, voort laten jagen over de wereld.’  Annejet van der Zijl – De Amerikaanse prinses

‘Weg wilde ik, weg. Maar wanneer kwam ik daar nu eindelijk eens aan?’ Harry Mulisch – Twee vrouwen

7. Begin nooit een zin met of

Weer een voegwoord, weer een regel die lang niet altijd opgaat. Spreektaal kan goed werken als schrijftaal, vooral in meeslepende thrillers. Verbreek ze dus, dit soort regels.

‘Kom op, broer! Of ben je te oud om over een muurtje te klimmen?’ – Dan Brown – Inferno

Taaldeskundige Wouter van Wingerden (met wie ik ooit een podcast maakte) schreef trouwens een leerzaam boek over schrijfregels die je beter aan je laars kunt lappen. Hij bespreekt bijvoorbeeld de vraag: is uitgeprint een contaminatie en dus fout? Maar zo heb ik het geleerd! is voor 12,99 euro te bestellen bij Bol.com

—————————————————————————————————————–

Wil je geen regeltjes leren, maar je vrij voelen tijdens het schrijven en toch korter, krachtiger en beeldender schrijven? Volg de cursus Pakkend schrijven:

Volg de cursus Pakkend schrijven!

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Lees ook:
– Deze 11 woorden kun je altijd schrappen uit je teksten.
– Zo zuig je al het leven uit je teksten: hoe je ga je om met passieve zinnen?
– Schrijftips van Stephen King
– Hoe kwam Roald Dahl op zijn ideeën voor verhalen?