Boeken over schrijven zijn er in overvloed. Maar ze zijn niet allemaal even goed. Of, in de woorden van Stephen King:

‘De meeste boeken over schrijven staan bol van de onzin. (…) Romanschrijvers, ikzelf niet uitgezonderd, begrijpen niet veel van wat ze doen – niet waarom het werkt als het goed is niet waarom het niet werkt als het slecht is.’

Toch heb ik veel schrijfboeken gelezen, waarvan ik wél iets heb opgestoken. Hieronder heb ik 22 boeken over schrijven op een rijtje gezet, mét de belangrijkste schrijflessen die ik eruit heb getrokken (lees ook deze 23 tips voor als je zelf een boek wilt schrijven) en (de beste 7 boeken over storytelling)

Op nummer één van de lijst staat een boek van King: Over Leven en Schrijven, samen met het schrijfboek De regels van Roze van oerblogger en schrijfdocent Merel Roze. Maar ook de andere eenentwintig boeken zijn op één of andere manier belangrijk voor me geweest.

22 boeken over schrijven 

1. Over Leven en Schrijven – Stephen King

Belangrijke les:

Schrijf snel. ‘Als ik snel schrijf en mijn verhaal precies zo op papier zet als het in me opkomt, merk ik dat ik mijn enthousiasme op peil kan houden en tegelijkertijd de twijfels voor kan blijven die altijd op de loer liggen.’

Waarom hoort Over leven en schrijven bij de beste boeken over schrijven?

King’s advies is extreem praktisch. Alles wat hij behandelt kun je bijna meteen toepassen. Of het nu gaat om het creëren van een goede schrijfplek, je schrijftempo, het plot van een verhaal, het gebruik van bijwoorden of het vermijden van passieve zinnen. Mede door dit boek begon ik eindelijk met het schrijven van mijn thriller Savelsbos. (Dit zijn trouwens in mijn ogen de beste 13 boeken van Stephen King)

1. De Regels van Roze – Merel Roze

Belangrijke les:

Bedenk altijd: bij elke nieuwe alinea kun je de aandacht van je lezer opnieuw grijpen. (…) Begin een alinea bijvoorbeeld eens met een gebiedende wijs (Neem bijvoorbeeld de Pelikaan), of een vraag (Wat zegt dit over deze vogelsoort?) of een woord in een langere zin waarna meteen een komma of dubbele punt volgt (Prachtig: of Belangrijk.) of het woord ‘Maar’ of ‘Toch’ om een tegenstelling aan te duiden (Maar het liep anders).

Waarom hoort De regels van Roze bij de beste schrijfboeken?

Merel Roze was één van de eerste bloggers van Nederland. Ze geeft ook al jaren schrijftrainingen. Nooit eerder las ik zo’n praktisch handboek van een Nederlandse auteur, waarmee je elke tekst kunt aanscherpen. Elk facet van een tekst komt aan bod: van kop tot tussenkop, en beginzin tot afsluiting.

2. Handboek stijl – Peter Burger en Jaap de Jong

Belangrijke les:

Vertel ons niet dat de circusdirecteur een ‘verwaarloosde indruk maakt’, maar laat ons zijn gelige tanden zien en de slierten haar op het vette boordje van zijn verschoten overhemd.

Waarom hoort Handboek stijl bij de beste schrijfboeken? 

Koop dit boek als je een aantrekkelijke schrijfstijl wil ontwikkelen. Het Handboek Stijl is niet voor niets verplichte kost voor alle studenten aan grote Nederlandse schrijfopleidingen. Bovenstaand advies – ‘show don’t tell’ – las ik in mijn eerste jaar op de School voor Journalistiek en is me altijd bijgebleven. Maar het is slechts één van de talloze schrijftechnieken die ik uit dit boek heb opgepikt. De tips komen van pas bij het schrijven van artikelen, maar ook als je serieus aan een roman wil werken.

3. 100 Ways to improve your writing – Gary Provost

Belangrijke les:

Deze zin heeft vijf woorden. Hier zijn nog vijf woorden. Zinnen met vijf woorden: prima. Maar samen worden ze monotoon. Luister naar wat er gebeurt. De tekst wordt langzaam saai. Het geluid begint te vervelen.Je oor smeekt om afwisseling. 

Maar luister. Ik varieer de zinslengte, en ik maak muziek. Muziek! De tekst zingt. Het krijgt een plezierig ritme, een melodie, een harmonie. Ik gebruik korte zinnen. En ik gebruik zinnen van gemiddelde lengte. En af en toe, als ik weet dat de lezers te pakken heb, dan sleur ik ze in een lange zin, een zin die barst van de energie en groeit met de impuls van een crescendo, luid tromgeroffel en de schelle slag van een bekken – geluiden die zeggen: “luister dit is belangrijk!” 

Waarom hoort 100 Ways to improve your writing bij de beste schrijfboeken? 

Bovenstaand fragment uit dit boek van Gary Provost is in mijn ogen de beste quote over schrijven aller tijden. Het advies helpt je niet alleen om een beter ritme creëren. Je maakt de opbouw van je tekst ook sterker als vanuit korte zinnen opbouwt naar een sporadische lange zin. Je betoog wordt dan als vanzelf begrijpelijker. Maar dit is niet het enige bruikbare advies van Provost. 100 Ways to improve your writing barst bijna uit zijn voegen van de praktische schrijftips waarmee je een tekst stap voor stap opbouwt.

4. The Elements of Style – William Strunk en E.B. White

Belangrijke les:

‘Ik denk dat ik in mijn leven al zeker 1000 keer ‘het feit dat’ heb geschreven, waarna ik het zinsdeel ongeveer 500 keer weer heb verwijderd. Dat ik het in de helft van de gevallen heb laten staan, maakt me verdrietig. (…) We moeten dit soort omslachtige zinsconstructies vermijden.’

Waarom is The Elements of Style een goed schrijfboek?

Deze klassieke stijlgids uit 1918 verklaart de oorlog aan langdradig en omslachtig taalgebruik. Iedereen kan er iets van leren. Nadat je de adviezen van taalprofessor William Strunk tot je hebt genomen, wordt je taalgebruik onmiddellijk helderder. Je ziet opeens dat je eigen teksten bol staan van de overbodige woorden.

5. Zen in the art of writing – Ray Bradbury

Belangrijke les:

Als vroege twintiger leerde ik mezelf tot mijn grote opluchting een woord-associatie-proces aan waarbij ik elke ochtend meteen nadat ik uit bed stapt, naar mijn bureau liep en een woord of een lijstje woorden noteerde dat in mijn hoofd zat. (…)

Bijvoorbeeld: De weide. De speelgoedkist. Het monster. Tyrannosaurus rex. De kerkklok. De oude man. De oude vrouw. De telefoon. De stoep. De doodskist. De elektrische stoel. De magiër.

Een uur of twee later was er dan tot mijn verbazing opeens een verhaal af. Dit was een prettige verrassing. Ik besloot al snel dat ik de rest van mijn leven op deze manier zou blijven werken.

Waarom is Zen in the Art of writing een goed schrijfboek?

Ray Bradbury reikt in dit boek talloze oefeningen aan om jezelf creatiever te maken. De inspiratie spat van de pagina’s af. Na het lezen krijg je zin om zelf korte verhalen of romans te gaan schrijven. En dat is precies wat Bradbury aanbeveelt. Hij adviseert beginnende schrijvers om elke dag een kort verhaal te schrijven. ‘Want het is bijna onmogelijk om 52 slechte verhalen te schrijven.’
In Zen in the art of writing geeft hij onder meer een inkijkje in de methode waarmee hij het korte verhaal Een geluid als onweer schreef, dat uiteindelijk een Hollywood-film werd met de titel The butterfly effect.

6. On Writing Well – William Zinsser

Belangrijke les:

‘Schrijven leer je door imitatie. Als iemand me vraagt hoe ik heb leren schrijven, zeg ik dat ik het heb geleerd door de mannen en vrouwen te lezen die schreven zoals ik wilde schrijven. Ik probeerde gewoon uit te vogelen hoe zij het deden.”

Waarom hoort On Writing Well bij de beste boeken over schrijven?

William Zinsser was een gelouterde schrijfdocent. Dat lees je terug in zijn boeken, hij beschrijft stap voor stap hoe je een goed artikel of een goede roman schrijft. De nuchtere toon van deze Amerikaanse klassieker over schrijven, is geruststellend. Opeens lijkt je schrijfproject wat minder overweldigend.

7. Waarover ik praat als ik over hardlopen praat – Haruki Murakami

Belangrijkste les:

‘Na focus is de belangrijkste eigenschap voor een romanschrijver zonder twijfel uithoudingsvermogen. Als je je drie uur per dag op schrijven concentreert en daarna een week lang moe bent, zul je nooit in staat zijn om een omvangrijk werk te schrijven. Wat een fictieschrijver – eentje die een roman wil schrijven – in ieder geval nodig heeft is de energie om zich elke dag te focussen, een half jaar lang, of misschien zelfs een jaar, of twee jaar.’

Waarom is Waarover ik praat als ik over hardlopen praat een goed schrijfboek?

Murakami bekijkt schrijven in dit boek vanuit het perspectief van een hardloper. Dat maakt het één van de origineelste schrijfhandleidingen die ik ken. Toen ik aan mijn roman werkte, ondervond ik aan den lijve hoe zwaar het is om lange perodes achter je computer te zitten en te schrijven. Ik heb toen veel aan dit boek gedacht.

8. Alweer een bestseller – Paul Sebes en Willem Bisseling

Belangrijke les:

‘Je naasten liegen: geloof familie en vrienden nooit. Vaders en moeders vinden alles wat hun kind schrijft prachtig. Je vrienden zullen soms kritische kanttekeningen plaatsen, maar als je echt niet kunt schrijven, zullen ze dat nooit tegen je zeggen.’

Waarom hoort Alweer een bestseller bij de beste schrijfboeken?

Dit boek is een praktische handleiding voor iedereen die een uitgever zoekt voor zijn manuscript. Sebes en Bisseling zijn de meest invloedrijke literair agenten van Nederland. Ze geven niet alleen goede schrijftips, maar geven ook antwoord op veel praktische vragen. Hoe zorg je ervoor dat een uitgever je manuscript leest? Hoe reageer je op een afwijzing? En hoe veel geld kun je eigenlijk verdienen met het schrijven van een boek?

9. Story – Robert McKee 

Belangrijke les:

‘Als het verhaal wat je vertelt niet meer is dan het verhaal dat je vertelt, zit je goed in de shit.’

Waarom is dit een goed schrijfboek?

Eigenlijk gaat het boek van Robert McKee over het schrijven van filmscenario’s, maar zijn inzichten zijn meer dan bruikbaar voor schrijvers. Hij leert je hoe je meerdere lagen creëert in een verhaal door je vooral te focussen op het doel van je hoofdpersoon en de tegenkrachten die hij of zij moet overwinnen. Door te spelen met deze ingrediënten kun je een verhaal extra diepgang en symboliek geven. McKee geeft je uitgebreide schema’s om te komen tot tranentrekkers, thrillers of verhalen met een dubbele bodem.

10. De Ted-Methode – Chris Anderson

Belangrijke les:

‘Eén van de beste manieren om een publiek voor je te winnen is je kwetsbaar opstellen. Denk aan een stoere cowboy die een saloon binnenstapt en zijn jas openhoudt om te laten zien dat hij ongewapend is. Iedereen ontspant zich meteen.’

Waarom hoort De TED-methode bij de beste boeken over schrijven?

Eigenlijk gaat de Ted-Methode over spreken, maar veel tips zijn ook van toepassing op het schrijven van verhalen. Anderson bespreekt hoe je je publiek voor je wint, hoe je de aandacht vasthoudt en hoe je verrast en overtuigt. Allemaal onmisbare vaardigheden bij zowel spreken als schrijven.

11. Schrijfwijzer – Jan Renkema

Belangrijke les:

‘In verband met, evalueren. Onnauwkeurigheid wordt dikwijls veroorzaakt door het gebruik van dit soort ‘lege woorden’, oftewel woorden met een betekenis die zo ruim is dat er niets meer mee gezegd wordt.’    

Waarom hoort Schrijfwijzer bij de beste schrijfboeken?

Deze Nederland klassieker zou  bij elke schrijver in de kast moeten staan. Het geeft antwoord op bijna alle vragen waarmee je als schrijver kunt worstelen. Van stijl tot spelling en het vinden van goede synoniemen.

12. Het geheim van de schrijver – Renate Dorrestein

Belangrijke les:

‘Het probleem was dat het boek overbevolkt leek. Achter iedere zin stonden personages elkaar te verdringen, klaar om ‘Nu ik!’ roepend te voorschijn te springen en de schijnwerpers op te eisen. Hoe kreeg ik ze ooit in het gareel? (…) In een rijk gevuld boek, had Donoso gezegd, kunnen niet alle elementen driedimensionaal zijn, want dan drukken ze elkaar weg. Je moet het lef hebben om de zijlijnen en subplots tot twee dimensies te beperken; zij vormen dan de achtergrond waartegen het hoofdthema des te sprekender zal uitkomen.’

Waarom is dit een goed schrijfboek?

In Het geheim van de schrijver geen algemene schrijftips. Dorrestein neemt haar eigen schrijfproces onder de loep terwijl ze werkt aan het boek Ontaarde Moeders. Ze geeft aan waar het fout ging en hoe ze het boek weer op de rails kreeg. Bij vlagen technisch, maar zeker leerzaam.

13. The war of art

Belangrijke les:

‘We vertellen onszelf niet: ‘ik ga dat geweldige verhaal nooit schrijven.’ In plaats daarvan zeggen we: ‘ik ga dat geweldige verhaal schrijven, ik begin alleen pas morgen.’’

Waarom is The war of art een van de beste boeken over schrijven? 

The war of art gaat niet over specifieke technieken, maar over schrijfpsychologie. Het is een essay waarin Pressfield je laat inzien dat we vaak ons eigen schrijfproces blokkeren met gedachten die onrealistisch zijn. Stel je het werken aan je eerste boek al jaren uit, net als ik lange tijd deed. Geen betere stok achter de deur dan dit boek.

14. Het Hoe – Jan Brokken

Belangrijke les:

‘Door het lesgeven ben ik steeds sterker gaan geloven in een geheim of althans niet zichtbaar patroon van wetmatigheden. Nooit is het me overkomen dat vijf cursisten een verhaal geweldig vonden en vijf andere prut. Een goed verhaal was voor negen van de tien een goed lopend en goed verteld verhaal. In negatieve zin gold dit nog sterker: een verhaal dat stokte, stokte voor iedereen, zonder uitzondering.’

Waarom hoort Het hoe bij de beste boeken over schrijven?

Dit boek maak je ervan bewust dat goede verhalen herkenbaar zijn aan een bepaalde structuur. Brokken legt in deze opvolger van De wil en de weg haarfijn uit hoe je een roman opbouwt en afsluit, welke toon je moet gebruiken en welke stijl het beste werkt.

15. Dialogen schrijven – Don Duyns

Belangrijke les:

‘Vaak zijn zinnen die je op straat hoort niet geschikt voor een dialoog. Je moet ze stilleren, doormidden breken, oplengen, onherkenbaar verminken.’

Waarom hoort Dialogen schrijven bij de beste schrijfboeken?

Dit boek leerde me dat een dialoog een soort tussenvorm is tussen spreektaal en schrijftaal. Toen ik mijn boek Savelsbos verkocht aan uitgeverij De Bezige Bij/Cargo vonden de redacteuren mijn dialogen in eerste instantie niet goed genoeg. Met dit boek heb ik ze bijgeschaafd.

16. The Breakout Novel – Donald Maas

Belangrijke les:

‘De premisse is een beeld, moment of gevoel dat genoeg kracht en persoonlijke betekenis heeft voor de auteur om een verhaal in vuur en vlam te zetten, zodat hij of zij honderden pagina’s kan gaan schrijven.’

Waarom hoort The Breakout Novel bij de beste boeken over schrijven?

De adviezen van de Amerikaanse literair agent Donald Maass zijn soms kort door de bocht, maar wel gebaseerd op tientallen bestsellers die hij verkocht aan uitgeverijen. Als je met het plan rondloopt voor een thriller of sciencefiction-roman, vind je in deze schrijfhandleiding alle ingrediënten die je nodig hebt.

17. Basisboek journalistiek – Henk Asbreuk, Addie de Moor

Belangrijke les:

‘Vaak zeggen details veel meer over een situatie dan grote woorden en brede beschrijvingen. Details kunnen, mits goed gekozen, als metafoor gaan fungeren.’

Waarom hoort Basisboek journalistiek bij de beste boeken over schrijven?

Dit boek biedt een overzicht van alle journalistieke schrijfgenres: van het nieuwsverhaal tot de reportage en het achtergrondverhaal. Ik heb er veel van geleerd in mijn opleiding tot journalist. En veel tips (zoals bovenstaande) zijn ook bruikbaar bij het schrijven van romans, toneelstukken of zelfs zakelijke teksten.

18. Dagelijkse rituelen – Mason Currey en Eva Hoeke

Belangrijke les:

‘Patricia Highsmit schreef elke dag drie of vier uur in de ochtend met een oogst van zo’n tweeduizend woorden op een vruchtbare dag. (…) schrijven was voor haar niet zo zeer een bron van vreugde, als wel een dwangmatige handeling.’

Waarom is Dagelijkse rituelen een goed schrijfboek

De dagelijkse rituelen van bekende schrijvers en kunstenaars inspireren je om kritisch naar je eigen schrijfgedrag te kijken. Als Patricia Highsmith of Stephen King 2000 woorden per dag kan schrijven, waarom jij dan niet? Het lezen van het boek maakte mij in ieder geval productiever.

19. Spanning in verhalen – René Appel

‘Af en toe heeft de aandacht van de lezer een stimulans nodig, een nieuwe impuls. Hij wordt geactiveerd door bijvoorbeeld een spannende scene, waarin op de korte baan dezelfde vraag speelt als in het hele boek: hoe loopt dit af?’

Waarom hoort Spanning in verhalen bij de beste boeken over schrijven?

Dit boek is vrij technisch, maar het maakt je ervan bewust dat je tijdens het schrijven constant moet vechten om aandacht van je lezer. Spanning is daarbij het belangrijkste wapen. Zelfs in één enkele zin kan al een spanningsboog zitten, zo maakt Appel duidelijk.

20. Kinderboeken schrijven – Wim Daniëls

Belangrijke les:

‘Zorg ervoor dat je verhaal vaart heeft. Je kunt dat bereiken door woorden als ‘ineens’ en ‘plotseling’, maar beter nog door in je verhaal toe te leven naar een moment dat steeds dichterbij komt.’

Waarom is Kinderboeken schrijven een goed schrijfboek?

Deze schrijfhandleiding van Wim Daniëls is één van de weinige boeken die over schrijven voor kinderen gaat. Hij gaat in op technieken waarmee je specifieke kinderhumor en kinderfantasie in je verhaal verwerkt. Ik las het toen ik nog bij de jeugdkrant Kidsweek werkte.

21. Het grote Schrijf-doe-boek – Louis Stiller

Belangrijke les:

‘Een goed verhaal is niet alleen een verzameling woorden op papier, een goed verhaal levert een wereld vol smaken, geuren en kleuren waarin de lezer wordt opgenomen.’

Waarom hoort Het grote schrijf-doe-boek bij de beste boeken over schrijven?

Dit boek biedt niet alleen theorie, maar ook 365 schrijfoefeningen. Je wordt aangemoedigd om te experimenteren met allerlei stijlen en technieken, zoals zintuiglijk en beeldend schrijven (het toevoegen van smaken, geuren en kleuren aan je verhaal). Nuttig voor elke schrijver.

22. Een bestseller schrijven voor dummies – Bart van Lierde

Belangrijke schrijfles:

‘Wanneer je iets kunt laten zien, werkt dit krachtiger dan wanneer de personages het aan elkaar vertellen. Een scene waarin een een man thuiskomt en zijn vrouw hem vertelt dat ze het niet langer aankan dat de baby aanhoudend huilt, werkt minder goed dan een scene waarin een vrouw haar huilende baby in de achterkamer legt, de deur dichtdoet, de muziek zo hard mogelijk zet en op de bank gaat liggen wachten tot haar man thuiskomt.’

Waarom is Een bestseller schrijven voor dummies een goed schrijfboek?

De schrijver loodst je in vogelvlucht langs allerlei wetenswaardigheden over het schrijven van boeken. De tips zijn helder en vaak afkomstig van gerenommeerde schrijvers. Dit boek is gratis te downloaden.

Laat me hieronder weten wat jouw favoriete schrijfboek is, dan bespreek ik het ook.

Bekijk ook deze lijstjes even:
– De beste 7 boeken over storytelling
– De beste 7 boeken over ondernemen

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Lees ook:

• Stappenplan boek schrijven: hoe ik debuteerde met een thriller maar mijn tweede boek niet afkreeg
• Schrijven is schrappen: deze 11 woorden kun je altijd schrappen
• Deze 9 tips geven je houvast bij het schrijven van korte verhalen
• Wat is een achtergrondverhaal?
• Zo vermijd je passieve zinnen
• Waarom tangconstructies soms mooi kunnen zijn
• Waarom je soms op je bek moet gaan om artikelen te verkopen