Bestaat er een ideale zinslengte? Zelf houd ik me bij het schrijven nooit bezig met de lengte van mijn zinnen.

Maar schrijver Jan Brokken beschrijft in zijn geweldige schrijfboek  De wil en de weg hoe hij op de School van Journalistiek werd gedrild om een gemiddelde zinslengte van 15 woorden aan te houden. Zijn leraar Nederlands (meneer Blok) had daar een speciale trainingsmethode voor.

‘We moesten een artikel van drie pagina’s schrijven. Vervolgens moesten we het aantal woorden tellen, dit aantal delen door het aantal zinnen en het cijfer onder het artikel schrijven, bijvoorbeeld 20,7. Vervolgens moesten we het artikel herschrijven en uitkomen op vijftien. De marge was zeer gering: 0,1 of 0,2, beslist niet groter.’

Meneer Blok baseerde zijn lesmethode op een Amerikaans onderzoek waaruit bleek dat lezers een tekst als vlot en prettig leesbaar ervaren als de gemiddelde zinslengte rond de 15 woorden ligt (deze zin is dus te lang).

(De wil en de weg staat trouwens hoog in deze lijst van de beste 22 boeken over schrijven)

Zinslengte

Gelukkig zat ik niet in de klas van meneer Blok. Na het lezen van het hoofdstuk berekende ik de gemiddelde zinslengte  van mijn boek Savelsbos met behulp van deze zinslengte-calculator. Deze thriller schreef ik in 2012 en verkocht ik uiteindelijk aan uitgeverij Cargo. Blok had hem waarschijnlijk afgekeurd – de gemiddelde zinslengte was 12,4 woorden.

Maar meneer Blok gaf les in de jaren zestig. Inmiddels is er veel meer onderzoek naar zinslengte gedaan waaruit blijkt dat de ideale lengte van je zinnen vooral afhangt van je publiek. Welke zinslengte gebruik je bij welk soort tekst?

Leesniveaus: van A1 tot C2

De ideale zinslengte hangt in grote mate af van het taalniveau van mensen. Op basis van wetenschappelijk onderzoek van de Europese raad is de bevolking in Europa opgedeeld in zes verschillende niveaus: van A2 (laag taalniveau) tot C2 (hoog).

Zinslengte – minder dan acht woorden (taalniveau A1)

Ongeveer vijf procent van de Europese bevolking begrijpt alleen teksten met een gemiddelde zinslengte van onder de acht woorden. Dit zijn bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke beperking. Als je deze lezers wilt aanspreken met je teksten, is het belangrijk om geen moeilijke woorden te gebruiken. Je zinnen moeten bestaan uit basisbegrippen, zoals in het voorbeeld hieronder.

Jan heeft nieuwe schoenen. Hij loopt op straat en stapt in de poep. Bah!

Zinslengte – acht tot tien woorden (taalniveau A2)

Voor ongeveer 15 procent van de bevolking zijn teksten te begrijpen tot een gemiddelde zinslengte van negen woorden. In deze groep vallen bijvoorbeeld mensen die de Nederlandse taal pas net onder de knie hebben. Hun kennis gaat wat verder dan alleen basisbegrippen.

Voorbeeld:

Een Nederlander leest gemiddeld twee tot drie boeken in een jaar. Het meest gelezen boek is de Bijbel.

Zinslengte – rond de 15 woorden (taalniveau B1)

Het grootste deel van de Nederlandse bevolking leest op B1-niveau (40 procent). Deze mensen begrijpen teksten met een gemiddelde zinslengte tien tot vijftien woorden.

Voorbeeld:

Het lezen van teksten is voor de meeste Nederlanders geen probleem. Maar Jan heeft de rare gewoonte om boeken achterstevoren te lezen. Dat kunnen maar weinig mensen.

Zinslengte – tot twintig woorden (taalniveau B2)

Een gemiddelde zinslengte tot twintig woorden is goed te volgen voor ongeveer 25 procent van alle Nederlanders. Deze mensen begrijpen teksten over alle onderwerpen waarmee ze in het dagelijks leven te maken krijgen.

Voorbeeld:

Op dit moment zijn er in Nederland nog maar weinig analfabeten, oftewel mensen die niet kunnen lezen. Dat is een rechtstreeks gevolg van de invoering van de leerplicht in het jaar 1901.

Zinslengte – tot 25 woorden (taalniveau C1)

Een zinslengte tot 25 woorden is geen probleem voor ongeveer tien procent van de bevolking. Deze mensen lezen zonder moeite complexe teksten met lange zinnen, zoals hieronder uit een artikel over het klonen van honden.

De eerste stap bij het klonen van honden is dat je een volwassen huidcel neemt, in dit geval van de donorhond die je kloont. Uit die cel wordt de kern met DNA van het dier ‘opgezogen’ en geïnjecteerd in een lege eicel van een draagmoeder. Die eicel is gestript van al het erfelijk materiaal en krijgt dus een nieuwe kern met alleen DNA van de originele hond

Zinslengte – meer dan 25 woorden (taalniveau C2)

Mensen die geen moeite hebben met een gemiddelde zinslengte van 25 woorden zijn relatief zeldzaam. Ongeveer vijf procent van de bevolking wordt gerekend tot dit taalniveau. Deze groep begrijpt alle teksten, hoe abstract ze ook zijn.

Voorbeeld uit het Dictee der Nederlandse taal:

‘Ooit mocht ik het Kinderdictee schrijven en vergastte de bollewangenhapsnoeten op de oeioeimachine, een perubalsempopulier en een tafa of West-Australische penseelstaartbuidelmuis; een gribbelgrabbel van woorden, alle uit de Dikke Van Dale, de toverballenautomaat van onze taal.’

 

Blok

In de praktijk is het lastig om een tekst te schrijven met een gemiddelde zinslengte die voor iedereen aantrekkelijk is. Een tekst met alleen maar zinnen van acht tot tien woorden zal door lezers met het taalniveau C2 al snel worden ervaren als kinderlijk.

Maar verreweg de meeste Nederlanders zitten in de leescategorie B1. Voor hen is een tekst met een  gemiddelde van 15 woorden per zin goed te begrijpen. En die zinslengte is voor mensen met het hoogste taalniveau ook acceptabel.

Ergens had Blok dus gelijk: als je op een breed publiek mikt, zit je met een gemiddelde van 15 woorden per zin bijna altijd goed.

Variatie

De gemiddelde zinslengte zegt natuurlijk niet alles. Een artikel met alleen zinnen van vijftien woorden zou voldoen aan de Blok-norm, maar wordt al snel eentonig qua ritme. Variatie is het toverwoord. Je tekst gaat meer leven als je lange en korte zinnen afwisselt.

Daarnaast kun je met een beetje variatie in zinslengte het tempo van de gebeurtenissen in je verhaal benadrukken. Korte zinnen werken beter bij actie. Zie het voorbeeld hieronder.

Versie 1:

Frank heeft een afspraak met zijn geheime liefde Jeanne, die hij vier weken niet heeft gezien. Als de bel gaat, rent hij naar de gang, waar hij haastig zijn jas aantrekt. Zijn hart gaat sneller kloppen terwijl hij door het raampje van de deur spiekt. Daar staat niet Jeanne, maar zijn echtgenote Fien, die veel te vroeg thuis is.

Versie 2:

Frank heeft een afspraak met zijn geheime liefde Jeanne, die hij al vier weken niet heeft gezien. De bel gaat. Hij rent naar de gang, trekt zijn jas aan en spiekt door het raampje van de deur. Zijn hart gaat sneller kloppen. Daar staat niet zijn Jeanne, maar zijn echtgenote Fien, die veel te vroeg thuis is.

Lange zinnen

Verder hoef je niet bang te zijn om de grens van 15 woorden af en toe genadeloos te doorbreken. Zinnen van 25, 30 of zelfs 80 woorden trekken je gemiddelde zinslengte razendsnel omhoog. Toch komen ze soms goed van pas, bijvoorbeeld als je wilt benadrukken dat iemand is verzonken in een lange overpeinzing.

In 2012 won schrijver L.H. Wiener de prijs voor de mooiste literaire zin van het jaar met dit exemplaar van maarliefst 99 woorden.

‘Ik zou mijn moeder nog wel eens in die dikke Velsense vissersneus van haar willen knijpen, een neus die van geen ophouden wist, in tegenstelling tot mijn moeders nieren, die het begaven onder de druk van alle medicijnen – nu ja, niet echt knijpen, want een beetje zoon die knijpt zijn moeder niet, die eert het wijf dat moeder heet, maar die dikke kokkerd van een gok van haar, dus, tussen mijn wijs- en middelvinger en duim pakken, zoals ik vroeger vaak deed, om te plagen, als een soortement van liefkneuzing, dat zou ik graag nog eens een keertje doen.’

Hoe lang zijn jouw zinnen? Meet het met deze zinslengte-calculator en deel het hieronder.

Lees ook:

• Deze 11 woorden kun je altijd schrappen
• Deze 9 zinsdelen kun je altijd weglaten
• Dit is hoe NRC-columniste Rosanne Hertzberger haar vlijmscherpe columns schrijft

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast