Het gebeurt na ongeveer vijf minuten in Back to the Future: hoofdpersoon Marty McFly krijgt een foldertje aangereikt over de renovatie van een kerkklok. Als kijker sla je er nauwelijks acht op. Toch is is het een onmisbaar staaltje storytelling in de opbouw van de film. In dit artikel ontdek je aan de hand Back to the Future hoe je de plotwendingen en ontknoping van een verhaal subtiel kunt opbouwen.
Ik keek de filmklassieker met Michael J. Fox uit verveling tijdens een kerstvakantie in lockdown. Natuurlijk had ik ‘m wel eens gezien. Juist daardoor viel het me op hoe slim je als kijker het verhaal wordt ingetrokken .
Verhaal opbouwen: subtiel als een kerkklok
In mijn herinnering was de film een aaneenschakeling van avontuur. Maar het verhaal wordt zeer langzaam opgebouwd. Het begin is eerder vermakelijk dan spannend. Je leert hoofdpersoon Marty McFly kennen als een flierefluiter die rijdend op zijn skateboard an auto’s hangt en vaak te laat komt op school.
Hij heeft ruzie met de schooldirecteur die hem een nietsnut vindt. Hij verveelt zich tijdens een diner met zijn familie en zoent met zijn vriendin Jennifer bij de kerktoren. In zijn vrije tijd gaat hij vaak naar een uitvinder in de buurt, een oude man die allerlei experimenten met klokken, versterkers en andere apparaten uitvoert.
Dit is een veel gebruikte storytelling-methode (lees er hier meer over) om een verhaal structuur te geven. Je maakt eerst kennis met een hoofdpersoon en je komt er achter waar zijn of haar dagelijks leven uit bestaat.
Toch zijn die eerste scenes van Back to the Future niet zo alledaags als ze op het eerste gezicht lijken. Bijna elk detail – van het familiediner tot de kus bij de kerktoren – is een aanzet voor latere plotwendingen en de ontknoping van de film.
Door die subtiele opbouw krijg je als kijker het gevoel dat het verhaal zich op een natuurlijke manier ontvouwt. Maar in werkelijkheid blijven de schrijvers je gewoon steeds een stapje voor met slimme storytelling. Hoe werkt dit nu precies?
Storytelling-voorbeelden: van kus tot folder
Het beste voorbeeld is de liefdesscène aan het begin van de film. Zie het fragment hieronder (of lees de beschrijving, de tekst gaat onder het filmpje verder.)
Marty zit met zijn vriendin Jennifer op het marktplein als hij haar wil zoenen. Maar een vrouwelijke voorbijganger verstoort dat moment. Ze houdt plotseling een foldertje voor Marty’s gezicht en vraagt om een financiele bijdrage voor de renovatie van de kerkklok die vele jaren geleden al is getroffen door de bliksem en nooit is gerepareerd.
Marty geeft haar wat kleingeld. De vrouw is blij en zegt: ‘In de folder lees je meer informatie over de klok, jongeman’. Jennifer springt op, omdat ze wordt opgehaald door haar vader. Ze roept naar Marty dat ze bij haar oma op visite gaat, en dat ze daardoor op een ander telefoonnummer bereikbaar is dan normaal. Snel schrijft ze het nummer op de folder. Marty stopt het in zijn zak.
Pas later in het verhaal blijkt deze gebeurtenis onmisbaar voor de ontknoping. Marty is dan teruggereisd naar het jaar 1955 met behulp van een tijdmachine die alleen kan worden aangedreven door blikseminslag. Hij kan dus niet zomaar terugreizen naar zijn eigen tijd.
Dan herinnert hij zich de folder over de kerkklok. Daarop is een oud krantenartikel afgedrukt met daarin precieze tijdstip, waarop de kerkklok is getroffen door de bliksem: 13 november 1955 om 22:04 uur. Marty zorgt dat hij op dit tijdsstip bij de kerkklok is en kan daardoor terugreizen naar zijn eigen jaar, 1985.
Verhaal opbouwen? Wees consistent
De kracht van deze opbouw zit ‘m vooral in twee elementen die onmisbaar zijn bij storytelling: consistentie en camouflage.
Het einde van Back to the future zou een stuk minder overtuigend zijn geweest als Marty het foldertje over de kerkklok zomaar opeens in zijn zak had gevonden, zonder dat je als kijker wist van het bestaan van dit papiertje. Zijn ontsnapping naar zijn eigen tijd zou dan geforceerd aandoen.
Maar de vondst van de folder is consistent met het begin van het verhaal. Daar heb je al gezien dat hij het aannam van de collectant. Daardoor denk je bij de ontknoping: ja dit klopt, dit had ik zelf ook kunnen bedenken, Het einde voelt daardoor natuurlijk aan.
Deze storytelling-techniek staat ook wel bekend als de wet van Tsjechov – als er in de laatste akte van een toneelstuk een geweer afgaat, moet dat geweer in de eerste akte al op het toneel verschijnen.
Verhaal opbouwen? Camoufleer je plot
Maar het knapste is misschien wel de manier waarop de makers de storytelling-techniek met het foldertje camoufleren. Marty krijgt de folder aangereikt op het moment dat hij zijn vriendin probeert te zoenen. De vrouw houdt het papiertje voor zijn gezicht op het moment surpreme. Dat zorgt voor een komisch effect. Je denkt in eerste instantie dat de scene daarom in het verhaal zit – om de kijker even te laten lachen. Je zoekt er in eerste instantie niets achter. Pas later blijkt hoe belangrijk de folder is. Ook dat draagt bij aan de kracht van de ontknoping.
Maar een verhaal opbouwen op een subtiele manier is niet alleen belangrijk voor de ontknoping. Ook plotwendingen en grappen werken beter als ze subtiel worden aangekondigd en daarna ‘ingekopt’.
Verhaal opbouwen? Ook grappen werken beter met aanloop
Neem de eettafelscene aan het begin van Back to the Future. Marty zit aan tafel met zijn ouders. Zijn zus zeurt dat ze ‘niet zijn antwoordapparaat is’ en dat zijn vriendin Jennifer twee keer heeft gebeld.’. Marty’s moeder haakt daarop in. Ze vind dat een meisje niet achter een jongen aan hoort te zitten, maar dat het andersom hoort te gaan. ‘Net als bij je vader en mij’. Dan vertelt ze het verhaal over hun ontmoeting, waarbij Marty’s vader werd aangereden voor haar huis. ‘Wat was je daar eigenlijk aan het doen midden op straat, pap?’, vraagt Marty’s zus.
‘Vogels kijken, toch?’, vraagt zijn moeder.
Kijk het fragment aan de eettafel hieronder. De tekst gaat verder onder het filmpje.
Deze conversatie is onmisbaar voor het vervolg van het verhaal. Als Marty naar het verleden reist, is hij getuige van het moment waarop zijn vader wordt aangereden. Wat blijkt? Hij was geen vogels aan het kijken, maar spiedde met een verrekijker door de ramen in de hoop meisjes te zien.
Als Marty dat ziet, is hij stomverbaasd. Daardoor wordt niet zijn vader, maar hij aangereden en dreigt zijn moeder verliefd op hem te worden. Dat is een ramp, want dan zou hij zelf nooit geboren worden. Op dit moment komt het verhaal echt op gang: Marty moet ervoor zorgen dat zijn ouders alsnog een stel worden.
Verhaal opbouwen? Reis door je tijdlijn
Ook hier blinkt de opbouw van Back to the Future uit door consistentie. Je weet als kijker al snel dat Marty’s ouders elkaar hebben ontmoet na een aanrijding. Als Marty naar het verleden reist en zelf wordt aangereden in plaats van zijn vader, weet je dus meteen dat het goed mis is.
De dialoog waarin je de eerste informatie over de aanrijding krijgt, is weer briljant gecamoufleerd. Doordat Marty’s zus klaagt dat Jennifer steeds voor hem belt, ontstaat er ontstaat op natuurlijke wijze een gesprek over liefde aan tafel. Het is ook nog eens herkenbaar. ‘Oh mam, dat verhaal over jou en papa heb je al honderd keer vertelt’, roept de zus van Marty op een gegeven moment. Als kijker heb je daardoor geen idee dat het gesprek een opbouw is naar een spannende gebeurtenis.
Ook de grap over de vader van Marty die meisjes bespiedde met een verrekijker, komt beter aan door de langzame opbouw. In de scene aan tafel denk je als kijker al: hoe kun je nu midden op straat vogels kijken? Pas later dringt de dubbele betekenis tot je door.
Kortom: als Back to the future je iets kan leren over storytelling, is het wel dat je als schrijver moet kunnen tijdreizen in je schrijfproces. Je kunt de eerste scene van een verhaal pas in detail invullen als je weet wat er in de toekomst gaat gebeuren.
Lees al mijn tips over storytelling, of in ieder geval:
– Dit zijn de 7 beste boeken over storytelling
– Deze storytelling-techniek van Aristoteles werkt nog steeds
– Dit storytelling-voorbeeld van een Friese dropmaker is legendarisch
Meer leren over storytelling? Volg mijn cursus Storytelling voor tekstprofessionals en leer om je lezers met beproefde verhaaltechnieken in je teksten te trekken.
Bekijk de cursus StorytellingSchrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
