‘Drie keer woordwaarde!‘ Een eindredacteur bij een huis-aan-huiskrant waar ik als student werkte, riep dat vaak over de redactie. De man sleutelde bij het redigeren van artikelen graag aan de zinsopbouw (lees hier 7 tips) van andere journalisten. Hij vergeleek het met scrabble. ‘Je kunt extra scoren met je tekst als je belangrijke woorden op een strategische plek neerzet in een zin’, zei hij. ‘Soms verdien je driedubbele woordwaarde, net als bij scrabble.’

Laatst moest ik aan hem denken, terwijl ik een artikel voor Quest Historie schreef. Het verhaal ging over de grote uitbraak van de pest in de veertiende eeuw. Toen ik de tekst redigeerde, viel het me op dat mijn zinsopbouw een beetje saai was.

De inwoners van grote steden zagen slechte geuren als de hoofdoorzaak van de pest. Ze stookten grote vuren om de ‘besmettelijke lucht’ te verdrijven. De zieken werden bezocht door pestdokters, gehuld in lange gewaden en met typische snavelachtige maskers voor hun gezicht. Ze behandelden de pestslachtoffers met kwakzalverij. Ze smeerden kikkerdril en gekookte urine op de builen van hun patiënten.

Alle zinnen beginnen met saaie woorden als ‘de’ of ‘ze’. Ook staan de meest beeldende woorden (grote vuren, slechte geuren, gekookte urine) in het midden van zinnen. Ze gaan daardoor verloren in een brij van andere woorden.

Tekst redigeren: kijk naar de woordvolgorde

Uiteindelijk begon ik te scrabbelen, net als mijn oude eindredacteur. Door te schuiven met de woorden in je zinnen, kun je meer variatie aanbrengen in je vertelritme. En belangrijker: je kunt de mooiste woorden krachtiger laten aankomen bij je lezer. Hieronder lees je drie tips om de belangrijke woorden in je zinnen op de juiste plek te zetten. Kortom: een tekst redigeren verschilt niet veel van scrabble.

(Onderaan dit artikel lees je de geredigeerde versie van mijn pest-artikel)

Tekst redigeren tip 1 – plaats woorden waarmee je emotie wilt oproepen aan het begin van een zin.

De meeste zinnen beginnen met een onderwerp (hij, zij, je, de mensen, de vrouwen). Daar is niets mis mee, maar het zijn vaak niet de meest spannende onderdelen van je zin. Als je de nadruk wilt leggen op een prikkelend beeld of begrip helpt het om dat woord (of die groep woorden) naar voren te halen. Die woorden roepen dan opeens meer emotie op. (lees hier meer tips om beeldend te schrijven)

Ze hield niet van bedrog en leugens.

Beter:

Bedrog en leugens, daar hield ze niet van.

Soms kun je zelfs een compleet zinsdeel naar voren halen:

De man zat met zijn been vastgeketend aan een verwarmingsbuis in een klein kamertje zijn lot af te wachten.

Beter:

Met zijn been vastgeketend aan een verwarmingsbuis zat de man zijn lot af te wachten in een klein kamertje.    

Tekst redigeren tip 2 – plaats woorden waarmee je een punt wilt maken aan het einde van een zin.

Heb geduld met woorden waarmee je een punt wilt maken. Als je een kernbegrip introduceert in een betoog of artikel, of een verrassend element in een verhaal, wacht dan tot het einde van een zin.

De belangrijkste eigenschap voor stuntmannen- en vrouwen is moed, al moeten ze ook fit, lenig en knap zijn.  

Beter:

Stuntmannen- en vrouwen moeten fit, lenig en knap zijn, maar de belangrijkste eigenschap waaraan ze moeten voldoen is moed.

Binnen onze organisatie is winkeldiefstal een van de grootste kostenposten. Lees verder voor meer informatie.  

Beter:

Eén van de grootste kostenposten binnen organisatie is winkeldiefstal.  Lees verder voor meer informatie.

In het oude Egypte werden dienaren aan het hof vaak ingesmeerd met honing om bijen uit de buurt van de farao te houden.

Beter:

In het oude Egypte werden bijen uit de buurt van de farao gehouden door dienaren in te smeren met honing.

Tekst redigeren tip 3 — Creëer mysterie door een onderwerp aan het einde van een zin te plaatsen.

Als je een onderwerp aan het einde zet, in plaats van aan het begin, krijgt een zin iets intrigerends. Romanschrijvers gebruiken deze techniek soms om mysterie te creëren, bijvoorbeeld bij de introductie van een personage. Het is alsof een camera langzaam inzoomt op een karakter of voorwerp.

Door uitgestrekte velden met tulpenbollen, over een lange door planten overwoekerde weg, liep een oude man met een knapzak.

—

Onder een open raam van een rijtjeshuis waaruit klassieke muziek klonk, lag een speelgoedautootje.

* In de herziene versie van mijn alinea uit het Quest-artikel kregen slechte geuren, grote vuren en gekookte urine natuurlijk een prominentere plek.

Slechte geuren werden gezien als de hoofdoorzaak van de pest. Met grote vuren probeerden de inwoners van grote steden de ‘besmettelijke lucht’ te verdrijven. Pestdokters klopten op de deuren van de zieken, gehuld in lange gewaden en met voor hun gezicht snavelachtige maskers. Ze behandelden hun patiënten met kwakzalverij. Op de builen van de pestslachtoffers smeerden ze kikkerdril of gekookte urine.

* Gebruik deze technieken voor woordvolgorde ter variatie, niet als standaard. Als je elke zin omgooit om emotie op te roepen of een woord te benadrukken, krijgt je tekst al snel iets gekunstelds.

De tips uit deze post zijn deels geïnspireerd op een hoofdstuk uit The Elements of Style van E.B. White uit 1918. Dit flinterdunne, maar legendarische schrijfboekje kun je voor 99 cent als e-book bestellen bij Bol.com. Het staat bol van de nuttige schrijftips. 

* Over leven en schrijven van Stephen King staat vol met praktische schrijftips die je meteen kunt toepassen. Geen enkel ander schrijfboek raadpleeg ik zo vaak. Bestel het het boek hier. 

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Lees ook:

• Dit is de moeder aller schrijftips – en jij maakt je er te makkelijk van af
• Dit zijn de 22 beste boeken over schrijven
• Korte verhalen schrijven? Deze 9 tips van topauteurs bieden je houvast
• Dit zijn de 7 eigenschappen van pakkende eerste zinnen
• Stappenplan boek schrijven – hoe ik debuteerde met een thriller en mijn tweede boek nooit afkreeg
• Hoeveel woorden heeft een boek?
• Roman schrijven? Deze prijswinnende auteur helpt je over het dode punt met negen schrijfoefeningen