Wil je sciencefiction schrijven? Dan kun je veel leren van onderstaand broodjeaapverhaal.
Mensen op Times Square zagen in juni 1951 een man de autoweg oversteken. Hij had lange bakkebaarden, was gekleed in ouderwetse kleren en maakte een verwarde indruk. Ondanks waarschuwingen van omstanders wandelde hij over een druk kruispunt, waar hij uiteindelijk werd geschept door een taxi die met grote snelheid kwam aanrijden. De man overleed ter plekke aan zijn verwondingen.
Later vonden medewerkers van het mortuarium een paar opmerkelijke spullen in de zakken van zijn jas en broek: een koperen munt uit de negentiende eeuw, een handgeschreven factuur voor de verzorging van een paard en het wassen van een rijtuig, 70 dollar in bankbiljetten uit de negentiende eeuw, een visitekaartje waarop de naam Rudolph Fentz stond en een adres op Fifth Avenue.
Sciencefiction schrijven
De bovenstaande anekdote is een fragment uit het verhaal I’m scared van de legendarische sciencefiction-schrijver Jack Finney. De climax van het korte verhaal gaat al jaren rond als broodjeaapverhaal. Mensen vertellen het aan elkaar alsof het waar gebeurd is.
En dat is niet toevallig. Finney gebruikt in zijn korte verhaal een hypnotiserende schrijftechniek. Door een slimme opbouw word je als lezer in een andere wereld gebracht, waarin het onmogelijke opeens mogelijk lijkt.
Het is één van de meest effectieve schrijftechnieken voor het schrijven van sciencefiction. Ga je zelf sciencefiction schrijven? Lees dan door. In deze post leg ik uit hoe je de techniek zelf toepast.
Maar eerst: wat is sciencefiction precies?
Wat is sciencefiction?
Sciencefiction betekent letterlijk: wetenschapsfictie. De bedenker van de term was schrijver Hugo Gernsback, een Amerikaanse schrijver die in 1926 het eerste tijdschrift voor sciencefiction oprichtte, Amazing stories. Hij streefde naar een vorm van literatuur met verhalen waarin zo realistisch mogelijk over de toekomst van de wetenschap werd geschreven. Een voorbeeld daarvan is het boek 20.000 mijlen onder zee van Jules Verne – over een onderzeeboot die in theorie echt zou kunnen worden gebouwd. Zelf verscheen Gernsback ooit in het openbaar met deze televisiebril, omdat hij verwachtte dat mensen in de toekomst op die manier tv zouden kijken.
Maar al snel kreeg de term sciencefiction een andere lading. Veel schrijvers begonnen verhalen te schrijven over puur verzonnen technologische vooruitgang en wetenschappelijke doorbraken. Bekende thema’s in sciencefiction zijn bijvoorbeeld: tijdreizen, ruimtereizen, robots en buitenaardse wezens. De beroemdste sciencefiction boeken aller tijden zijn:
– De Tijdmachine door H.G. Wells (over tijdreizen)
– War of the Worlds door H.G. Wells (over buitenaardse wezens)
– 2001: A Space Odyssey door Arthur C. Clarke (over ruimtereizen)
– Ik, robot van Isaac Asimov (over robots)
De grote vraag bij sciencefiction schrijven is: hoe maak je deze ongeloofwaardige onderwerpen toch geloofwaardig?
Subtiele schrijftechniek
Terug naar het verhaal over Rudoph Fentz dat vaak wordt verteld als broodjeaapverhaal. In eerste instantie lijkt de anekdote over het ongeluk met de ouderwets geklede man op Times Square geen sciencefiction.
Je leest over een gebeurtenis waarbij je je meteen iets kunt voorstellen: een verwarde man bij een autoweg. Maar dan krijg je steeds meer informatie die je aan het denken zet: waarom had die man zo veel oude bankbiljetten bij zich? Heeft dat misschien iets te maken met die ouderwetse kleding? En waarom had hij een paard en een rijtuig?
De auteur stuurt het denkproces van de lezer subtiel in de richting van een sciencefictionachtig idee. Door wat er in de zakken van Rudolph Fentz wordt gevonden je bijna als vanzelf denken: het lijkt wel alsof deze man uit het verleden komt.
Het vervolg…
Het verhaal over Rudolph Fentz gaat als volgt verder:
Een politieagent met de naam Hubert Rihm kreeg de opdracht om uit te zoeken wie de verongelukte man op TImes Square was. Toen hij op het adres op Fifth Avenue ging kijken dat op het visitekaartje stond, bleek daar geen Rudolph Fentz te wonen. De agent vond wel een Rudolph Fentz jr. in het telefoonboek. Maar deze man bleek al een paar jaar eerder te zijn overleden. Zijn weduwe had wel een interessant verhaal. De vader van Rudolph Fentz jr heette Rudolph Fentz. En hij was in 1876 vermist geraakt, toen hij een avondwandeling door New York maakte.
Toen agent Hubert Rihm het dossier van deze vermissing uit het archief haalde, kon hij zijn ogen niet geloven. De beschrijving van het uiterlijk en de kleding van Rudolph Fentz kwam precies overeen met de man die een paar dagen eerder op Times Square was aangereden door de taxi. Rihm heeft nooit een officieel rapport geschreven over het resultaat van zijn speurtocht, hij was bang dat hij voor gek zou worden verklaard.
Je ziet: in de loop van het verhaal wordt steeds sterker gehint op tijdreizen, op het idee dat Rudolph Fentz in 1876 verdween en in 1950 weer opdook op Times Square. Dat gebeurt steeds door middel van bronnen en gebeurtenissen die realistisch zouden kunnen zijn: een politieagent die onderzoek doet, een archief met vermiste personen en een officieel rapport dat nooit wordt ingediend.
Het woord tijdreizen wordt niet genoemd. Als lezer of toehoorder kom je uiteindelijk zelf op dat idee. Het verhaal voelt daardoor geloofwaardiger aan, bijna alsof het echt zou kunnen zijn gebeurd. Precies om die reden is het zo populair als broodjeaapverhaal.
Het geheim van goede sciencefiction
De versie van het verhaal die mensen vaak aan elkaar vertellen is overigens slechts een fragment uit het volledige korte verhaal van Jack Finney. Zelf bouwt de schrijver het verhaal nog veel zorgvuldiger op, aan de hand van allerlei alledaagse gebeurtenissen: een radio-uitzending met een kleine storing, een man die zijn huis schildert, een gezin dat een familiefoto neemt.
In al deze gebeurtenissen zit een klein detail dat suggereert dat er misschien iets vreemds aan de hand is – iets dat de wetten van de natuur, techniek en wetenschap te boven gaat. Dat er mensen door de tijd heen reizen.
Wil je zelf sciencefiction verhaal schrijven? Dan kun je veel van dit verhaal leren. Je hoeft in sciencefiction niet altijd expliciet over buitenaardse wezens, ruimteschepen en tijdreizigers te beginnen. Sterker nog: je verhaal wordt vaak overtuigender als je dat niet doet en vooral schrijft over de effecten die sciencefictionachtige gebeurtenissen zouden hebben op het dagelijks leven.
Sciencefiction schrijven: stel jezelf deze vragen
Ga je sciencefiction schrijven over een onderwerp als tijdreizen, buitenaardse wezen of ruimtereizen? Stel jezelf dan bijvoorbeeld de volgende vragen:
Hoe zou de politiek omgaan met buitenaardse wezens?
Hoe zou vakantie eruit zien als tijdreizen mogelijk was?
Hoe zouden onze tafelmanieren zijn als we in ruimteschepen moesten eten?
Om een concreet voorbeeld te geven: stel dat de wereldwijde pandemie waarin we terecht zijn gekomen een sciencefiction verhaal was.
Dan zou je dit als volgt kunnen opschrijven:
In januari brak er een besmettelijk virus uit in China. Het verspreidde zich binnen enkele maanden over de hele wereld. Overheden sloten mensen op in hun huizen om de verspreiding tegen te gaan. Maar het hielp niets. Miljoenen mensen werden uiteindelijk ziek.
Maar het wordt veel indringender als je je focust op het dagelijks leven.
Eerst vertelden ze ons dat we elkaar geen hand meer mochten geven. Daar deden we nog lacherig over. Maar er kwamen steeds meer maatregelen. We moesten 1,5 meter afstand tot elkaar houden als we buiten gingen wandelen, we mochten niet meer naar school, en op het laatst moesten we zelfs de hele dag thuis blijven. Alleen met een formulier mocht je naar buiten.
Sciencefiction schrijven: houd dit in je achterhoofd
Als je sciencefiction benadert vanuit het dagelijks leven, hypnotiseer je als het ware je lezers. Ze zullen zich met alledaagse gebeurtenissen identificeren, of het nu een verwarde man of straat is of het moment dat je iemand de hand schudt.
Ook als je kleine veranderingen in deze dagelijks dingen suggereert met beeldende beschrijvingen, zullen je lezer dat voor zich zien. Het zal indruk maken. Ze zullen aan hun eigen dagelijkse routines denken en zich voorstellen hoe het zou zijn als die veranderen of worden verstoord.
Je verhaal zal daardoor realistisch overkomen. En omdat je gefocust blijft op het dagelijks leven, gaat het sciencefiction-element dat de veranderingen in alledaagse gebeurtenissen veroorzaakt ook levensecht aanvoelen – of het nu gaat om tijdreizen of buitenaardse wezens.
Kortom: je hypnotiseert je lezers met kleine suggesties en brengt ze in een andere wereld.
Niet alleen de schrijfstijl van Jack Finney was trouwens hypnotiserend. Ook in zijn verhalen komt ook vaak hypnose voor. Zijn bekendste boek is Time and Again, dat ook werd verfilmd. In dit verhaal kunnen de hoofdpersonen naar het verleden reizen door zelfhypnose.
Hieronder nogmaals de beste sciencefiction-boeken aller tijden:
Lees hier 101 artikelen over creatief schrijven
- Met deze oefening schreef een legendarische schrijver 500 literaire werken
- Kort verhaal schrijven? – met dit stappenplan bezorg je jezelf misschien wel een prijs
- Deze 11 beroemde korte verhalen kun je onmiddellijk lezen ter inspiratie
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
