In de acht jaar dat ik voor de Volkskrant werkte, gebruikte ik één keer een puntkomma, ten onrechte. In dit artikel over muzikanten die in de leer gaan bij sportpsychologen staat het leesteken op een plek waar een komma had volstaan.
Van de voetballers van Feyenoord tot darter Raymond van Barneveld en schaatser en tweevoudig olympisch medaillewinnaar Kjeld Nuis; ze krijgen allemaal hulp van sportpsychologen.
Wanneer gebruik je een puntkomma?
Waarom wilde ik hier zo graag een puntkomma gebruiken? Misschien wilde ik indruk maken op de lezer. De Amerikaanse schrijver Kurt Vonnegut schreef in zijn essay A man without a Country het volgende:
‘Hier is een lesje creatief schrijven. Regel 1: gebruik geen puntkomma. (…) Het enige dat het leesteken doet, is laten zien dat je hebt gestudeerd.’
Maar hoewel de puntkomma een elitair imago heeft, is het leesteken niet overbodig. Soms kun je een tekst wel degelijk verduidelijken met dit leesteken. Wat is precies de functie van een puntkomma? Drie inzichten die je kunnen helpen bij het ‘puntkomma-zetten’.
(Lees ook wanneer je een komma gebruikt, of een gedachtestreepje)
1 – De puntkomma zet je in plaats van een punt, niet in plaats van een komma.
Met een puntkomma scheid je zinnen, maar geen zinsdelen. Daar is de komma al voor.
Je zet een puntkomma alleen op plekken waar je normaal gesproken een punt zou zetten, dus tussen twee tekstdelen die ook als zelfstandige zin kunnen functioneren.
Maar tussen twee zinnen zet je toch gewoon een punt?
Normaal gesproken wel, maar soms is een puntkomma beter. Je zegt dan eigenlijk: dit zijn twee aparte zinnen, maar ze hangen bovengemiddeld sterk met elkaar samen. Vaak is de ene zin de oorzaak, een gevolg of een specifieke aanvulling op de andere zin. Kijk maar naar onderstaande zinnen, waarin de ‘;’ wél op de goede plek staat.
Sara bleef de hele dag in bed liggen; ze was ziek
Gaan jullie maar alvast eten; ik kom lopend naar huis omdat de trein niet rijdt.
Jan wilde een boek schrijven, maar hij kreeg letter op papier; hij had een writersblock.
2 – Een puntkomma is géén dubbele punt
Soms kom je in de verleiding om een puntkomma te gebruiken in plaats van een dubbele punt bij het aankondigen van een opsomming. Daarvoor is dit leesteken eigenlijk niet bedoeld.
Een puntkomma hoort alleen in een opsomming als je verschillende zinnen opsomt. Zo’n opsomming begin je gewoon met een dubbele punt. Daarna gebruik je de ; als scheiding tussen opsommende delen, en je sluit af met een gewone punt. Hieronder een voorbeeld.
Als je een goede schrijver wilt worden, moet je:
- de discipline hebben om elke dag 500 woorden te schrijven;
- kritisch zijn op je eigen teksten;
- veel whiskey drinken.
3 – Een puntkomma is nooit echt nodig
Een puntkomma is slechts een subtiele aanwijzing en geen must. In feite geef je met het leesteken aan dat je lezer na een bepaalde zin een iets kortere leespauze moet nemen dan bij een punt. Daardoor wordt de samenhang tussen twee zinnen extra duidelijk.
Maar in een goed geschreven tekst voelt je lezer die samenhang zelf ook wel aan. Een puntkomma is dus nooit een must. Als je er geen fouten mee wil maken, kun je er simpelweg voor kiezen dit leesteken nooit te gebruiken.
Overigens heeft de puntkomma sinds enkele jaren een extra functie als tatoeage met een speciale betekenis (lees hier welke).
I love your semicolon tattoo! Here’s mine on my wrist. ♥️ pic.twitter.com/12nTQLjNZT
— Maddie M. White (@MaddieMWhite17) February 13, 2020
*Meer inzicht krijgen in het gebruik van leestekens. Schaf dan de Snelspelwijzer aan van onze Taal. In dit boekje op zakformaat bespreekt taalkenner Wim Daniëls alle spellingregels en regels voor het gebruik van leestekens. Prijs: 7,25 euro.
Op Schrijfvis vind je 101 algemene schrijftips. Heb je weinig tijd lees dan in ieder geval:
– Wanneer gebruik je een komma?
– Hoe je met een gedachtestreepje de toon van je zinnen verandert
– Met dit doodsimpele recept voor zinsopbouw schrijf je mooiere zinnen
– Zo schrijf je de perfecte alinea
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
