In deze post lees je waarom ik Tommy Wieringa maar een aansteller vond, hoe ik mezelf bijna over de kop werkte en hoe nee zeggen tegen je baas je populairder kan maken in creatieve beroepen…

Het begon met een telefoongesprek.
‘Ik kan het hem vragen, maar ik ben bang dat hij nee zegt’, zei de man van de uitgeverij’

Toen ik als redacteur werkte voor Intermediair wilde ik Tommy Wieringa interviewen. Zijn persoonlijke assistent van de uitgeverij waarschuwde me meteen dat hij moeilijk was te strikken voor zaken die hem zouden afleiden van het schrijven. ‘Nee zeggen op dit soort verzoeken, is zijn standaardmodus als hij aan een boek werkt’, zei hij.

Overdreven, vond ik. Ik wilde een groot artikel schrijven over mensen die zich terugtrokken in kloosters om geconcentreerd te kunnen werken (lees het hier). Wieringa deed dat ook regelmatig, zo had ik gelezen. Ik hoefde hem hooguit een kwartiertje te spreken. Zouden die vijftien minuten echt zijn nieuwe literair meesterwerk in de weg staan, of was hij gewoon te beroerd om met een journalist te praten? Ik hing wat geïrriteerd op.

Nee zeggen tegen je baas

De laatste tijd heb ik vaak aan het gesprek teruggedacht. Het was kinderachtig om zo te reageren. Als je dit soort kromme gedachtes hebt over mensen die nee zeggen, is de kans groot dat je het zelf moeilijk vindt om je grenzen aan te geven in je werk.

Want wat zal de ander wel niet denken bij het horen van het woord nee? Dat je een aansteller bent, of arrogant? Dat je je werk niet aankan? Zullen ze je voorgoed afschrijven?

Ik had een harde leerschool nodig om erachter te komen dat nee zeggen geen zwaktebod is maar een kwaliteit, zeker als een creatief beroep zoals schrijven je grote passie is. Je kunt creativiteit niet onbeperkt aanwenden, en dus moet je zuinig zijn op je tijd.

Bijna gaf ik de droom om een boek te schrijven op, bijna had ik een complete burnout te pakken. Alleen omdat ik het zo moeilijk vond om dat ene woord uit mijn mond te krijgen, of te typen in een e-mail. Aan de hand van mijn eigen ervaringen geef ik in deze post 9 redenen om vaker nee te zeggen tegen je baas of tegen opdrachtgevers – juist als je werk je passie is.

1 – Nee is niet definitief

In je hoofd lijkt nee zeggen vaak heel definitief, in werkelijk betekent het niets meer dan ‘deze keer niet’.

Mijn eerste problemen met nee zeggen begonnen toen ik in 2011 besloot om een jongensdroom serieus te nemen. Ik wilde een serieuze poging wagen om een thriller te schrijven.

Maar steeds als een redactie me vroeg om een artikel te maken, verzon ik een reden om toch ja te zeggen. Er zat altijd ongeveer dezelfde gedachte achter: als ik nu nee zeg, vragen ze me misschien niet meer, dan verlies ik misschien een klant en een stuk inkomen. Ik denk dat veel creatieve ondernemers die angst hebben, omdat je nu eenmaal niet zo veel verdient als bijvoorbeeld een consultant, of een advocaat.

Uiteindelijk dwong ik mezelf om toch drastisch te snoeien in mijn opdrachtgevers. Ik wilde per sé een boek schrijven (en dat lukte). Gedurende een periode van een jaar hield ik slechts één vaste klus aan, tegen andere opdrachten zei ik nee.

En hoe veel klanten verloor ik?

Geen. Waar mijn opdrachtgevers in mijn hoofd afhaakten na een nee, gebeurde het tegendeel. Ze kwamen allemaal terug met nieuwe verzoeken, ook na een jaar waarin ik ze meerdere keren nee had verkocht.

2- Nee is professioneel

De meest succesvolle creatieve ondernemers zeggen vaak nee. Als je schrijft, of schildert, of muziekstukken componeert, kun je je dag nu eenmaal niet zo strak plannen als een huisarts die elke 15 minuten een andere patiënt afhandelt.

Zelf dacht ik ten onrechte dat ik niet overwerkt zou raken, omdat schrijven afwisselend werk is, waarbij ik mijn eigen interesses kan volgen. Na het publiceren van mijn boek begon ik dus weer vrolijk met ‘ja’ zeggen. Op een gegeven moment werkte ik voor Quest, KIJK, NU.nl de Volkskrant, Psychologie Magazine, het Financieel Dagblad, Het Longfonds en het AD. Het was te veel.

Ik dacht de hele dag aan werk, zelfs als ik door de supermarkt liep of ’s avonds een Belgisch biertje bestelde in de kroeg. De kwaliteit werd minder. Ik kreeg vaker verhalen terug, vol met commentaar in rood. Uiteindelijk moest ik zelf klussen afzeggen, omdat ik overspannen raakte.

Als je je werk serieus neemt, doe je het anders.

De Amerikaanse auteur Kevin Ashton schrijft in zijn zijn essay ‘creatieve mensen zeggen nee‘ over een Hongaarse professor die 275 beroemde creatievelingen (muzikanten, schrijvers, fotografen en filmmakers) benaderde omdat hij ze wilde interviewen over hun creatieve proces. Meer dan dan 30 procent zei ‘nee’ met als reden ’te weinig tijd’. Nog eens dertig procent antwoordde niet eens, omdat ze te druk waren. De secretaresse van de beroemde Hongaarse componist György Ligeti stuurde wel netjes een e-mail met uitleg.

“Hij is een creatief persoon, en juist daarom totaal overwerkt. De reden dat u zijn creatieve proces wil bestuderen is ook de reden waarom hij geen tijd heeft om u te helpen.”

Kortom: ook al is je werk je passie, je hebt de professionele plicht om regelmatig nee te zeggen. Blogger Mark Manson schreef een geweldig boek over dit onderwerp: The subtle art of not giving a f•ck.

3 – Nee zeg je tegen jezelf (vergeet anderen)

Wat zullen anderen ervan vinden als ik nee zeg? Wanneer je je focust op de persoon tegen wie je nee zegt, ga je je bijna automatisch zorgen maken over hoe hij of zij zal reageren.

Ik ben vaak in deze valkuil getrapt, zeker als mensen de persoonlijke kaart speelden wanneer ik nee zei tegen een aanbod om een artikel te schrijven.
‘Het is voor ons heel moeilijk om goede schrijvers te vinden’
‘Je zou ons er enorm uit de brand helpen als je het toch zou doen, we hebben een paar zieken.’

In werkelijkheid zijn de zorgen van de ander niet relevant als je je ‘nee’ goed hebt afgewogen. Je zegt nee tegen een klus, niet tegen een persoon. Het is niet eerlijk als de ander zich op persoonlijke omstandigheden beroept (we hebben te weinig mensen, mijn kind is ziek). Misschien heeft hij of zij weliswaar problemen, maar die hoef jij niet opeens op te lossen omdat je je eigen grenzen aangeeft. Misschien moet de ander zelf wat vaker nee zeggen.

Of, zoals Charles Dickens ooit wat dramatisch schreef in een brief naar zijn geliefde Maria Winter.

“Het is maar een halfuurtje” – “het is maar een middagje” – “het gaat maar om een avondje” – dat zeggen mensen keer op keer, maar ze weten niet dat het soms onmogelijk is om jezelf te committeren aan een afspraak, ook al duurt het maar vijf minuten. Ze begrijpen niet dat alleen de wetenschap dat je een verplichting hebt je een hele dag dwars kan zitten. Dat is het probleem van boeken schrijven. Wie zichzelf toewijdt aan de kunsten, moet zichzelf daar volledig aan wijden. (…) Ik vind het vervelend als je denkt dat ik niet met je af wil spreken, maar ik kan er niets aan doen; ik moet mijn eigen gang gaan.”

Een goed boek over dit lastige aspect van nee zeggen is Leer nee zeggen van schrijfster en onderzoekster Connie Hatch.

4 – Een overtuigende nee maakt je leven makkelijker

Nee zeggen is geen zwaktebod. Je zou er eerder trots op moeten zijn dat je jezelf beschermt. Wanneer je dat laat doorklinken in je taalgebruik, wordt je leven een stuk eenvoudiger.

Dat blijkt uit een wetenschappelijk onderzoek waarbij 120 proefpersonen de opdracht kregen om vaker nee te zeggen tegen verleidingen. Bijvoorbeeld tegen ongezond voedsel, of een uitnodiging voor een drankje op een avond die ze eigenlijk hadden ingeruimd om te gaan sporten. Sommige proefpersonen kregen de instructie om nee te zeggen met de woorden ‘I can’t’ (oftewel: ik kan, of ik mag dat van mezelf niet doen). Andere deelnemers aan de studie moesten op een meer overtuigende manier nee zeggen met de woorden ‘I don’t’ (oftewel ‘Ik doe dat simpelweg niet).

Opvallend genoeg slaagde de mensen in de ‘I-don’t’-groep er veel beter in om zich aan hun voornemens te houden dan de proefpersonen in de ‘I-can’t-groep’. Ze konden allerlei verleidingen beter weerstaan. Volgens psychologe Heidi Grant Halvorson komt dat door de impliciete boodschap die je met taal afgeeft.

“Als je zegt dat je iets niet kan doen, klinkt dat als een restrictie, iets dat je is opgelegd”, verklaart ze op Lifehacker. “Als je zegt: ‘nee, ik doe dat niet’, klinkt dat als een keuze die je hebt gemaakt. Dat geeft je kracht.”

5 – Nee geeft je richting

Een bijkomend voordeel van nee zeggen is dat je beter zult ontdekken wat je ambities zijn, en waar je je creativiteit het beste in kwijt kunt.

Wat is je specialiteit? Waar wil je goed in worden? Dat wordt vanzelf duidelijk als je consequent nee zegt tegen klussen die je vervelend vindt, of waar je geen uitdaging meer in ziet. In 2011 kwam bij mij bijvoorbeeld de vraag boven: is het echt je doel om een boek te schrijven, of wil je liever tot in lengte van dagen voorrang geven aan het schrijven van krantenartikelen? Ik koos voor het boek. Nog steeds ben ik er trots op dat ik het heb geschreven.

Het belang van nee zeggen in het dagelijks leven komt uitgebreid aan bod in De kracht van het nee, een geweldig boek van de populaire blogger en financieel deskundige James Altucher.

6 – Nee maakt je aantrekkelijk

Toen ik tijdens het schrijven van mijn boek Savelsbos voor het eerst rigoureus klussen begon af te wijzen, ervaarde ik een opmerkelijke bijwerking van nee zeggen.

De meeste opdrachtgevers haakten niet af, maar begonnen voor mijn gevoel juist meer aan te dringen na een ‘nee’. Ze leken vaker bij me terug te komen dan daarvoor en probeerden me te verleiden om toch artikelen te schrijven door me te vragen naar mijn favoriete onderwerpen. Over wat voor soort onderwerpen zou je wél nog willen schrijven? Hoe kunnen we het je makkelijker maken? Eén van de redacties bood zelfs wat meer geld.

Misschien maakt nee je aantrekkelijker door het schaarsheids-principe, een psychologisch fenomeen waardoor mensen iets dat moeilijk te krijgen is (of het nu een bijzondere auto is of een door een freelance-journalist geschreven artikel – automatisch als waardevoller gaan zien.)

7 – Nee hoeft niet logisch te zijn

Vaak voel je feilloos aan wanneer je nee moet zeggen, maar breng je jezelf met je verstand op andere gedachten.

Toen het AD me een rubriek over wetenschap aanbood, wist ik diep van binnen: dat wordt te veel. Daarna begon ik dat gevoel weg te redeneren door na te denken over wat een kans het was, en wat anderen zouden doen als ze in mijn schoenen stonden.

Elke week een eigen pagina in een landelijke krant, verzekerde inkomsten, meer bekendheid, wie zou daar nu nee tegen zeggen? Het grappige is dat mijn eerste klachten van overspannenheid begonnen toen ik ja tegen de rubriek zei. Kortom: als jij een nee-gevoel negeert, zegt je lichaam uiteindelijk zelf nee.

8 – Nee geeft voldoening op lange termijn

‘Ja’ zeggen is makkelijk. Je sluit er niets mee uit, en houdt al je opties open. Daarnaast vindt iedereen het tweeletterige woordje prettig om te horen en te lezen, dus je stuit nooit op weerstand.

Maar als ik met lichte tegenzin aan een artikel begin, gaat het schrijven altijd moeizamer dan ik denk en krijg ik al snel spijt dat ik de klus heb aangenomen. ‘Ja’ lijkt dus makkelijk, maar als je niet zeker van je zaak bent, is het juist de moeilijkste weg.

Bij nee verloopt het beslissingsproces omgekeerd. Vooraf zie je vaak vooral de problemen die een ‘nee’ met zich meebrengt. Hoe ga je het uitleggen? Hoe zal de ander reageren? Maar als je het woord nee eenmaal over je lippen hebt gekregen, volgt er een duurzame beloning.

Je kunt eindelijk doen wat je jezelf had beloofd. In mijn geval: dit blog beginnen, meer tijd voor familie en vrienden maken. Daarnaast kun je trots zijn op je standvastigheid.

9 – Nee is je privéleven

Dit is de verreweg belangrijkste reden om regelmatig nee te zeggen op je werk. Toen ik ja zei tegen het AD en alle andere opdrachtgevers in mijn mailbox, sloeg de gespannenheid over deadlines over naar andere gebieden van mijn leven. Zo kon ik me opeens enorm veel zorgen maken of ik ’s avonds wel goed zou slapen (als dat niet gebeurt, kan ik morgen niet goed schrijven!). Daardoor lag ik letterlijk hele nachten wakker.

Ook zei ik steeds vaker afspraken met vrienden en familie af vanwege werk. Ik balanceerde op het randje van een burnout. Kortom: als je geen nee kunt zeggen, gaat dat niet alleen ten koste van de kwaliteit van je werk, maar vooral van je privéleven. En zo belangrijk is je carriere simpelweg niet.

Natuurlijk heb ik nog steeds een grote passie voor schrijven. Maar als ik één eigenschap van Libris-literatuurprijs-winnaar Tommy Wieringa kon overnemen zou ik niet kiezen voor zijn grote schrijftalent. Ik zou kiezen voor zijn vermogen om op het juiste moment nee te zeggen.

*Goede boeken over nee zeggen

Waarom ga je door deze boeken vaker nee zeggen tegen je baas?
De edele kunst van not giving a f•ck – Dit boek verandert je kijk op nee zeggen volledig. Blogger Mark Manson laat aan de hand van zijn eigen ervaringen zien dat nee zeggen de belangrijkste manier is om je leven in te richten zoals jij het wil.
De kracht van het nee – Vooral gericht op nee zeggen in het werkende leven, met talloze praktische voorbeelden. Na het lezen kun je niet wachten met nee zeggen.
Leer nee zeggen – Een praktische handleiding voor mensen die vaker nee willen zeggen tegen collega’s, familie en vrienden. Laagdrempelig en vermakelijk.

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Waarom ik vaker nee moet zeggen op mijn werk – en jij ook