Dit is naamwoordstijl – je draait dan onbewust werkwoorden de nek om

Soms pleeg je onbewust een moord wanneer je een artikel schrijft, nou ja een taalkundige moord. Je draait één of meerdere werkwoorden de nek om, zonder erbij na te denken. Pas las ik bijvoorbeeld deze zin in mijn artikel over motivatiebrieven schrijven.

Een motivatiebrief schrijven begint bij het bedenken van persoonlijke voorbeelden en anekdotes die jouw kwaliteiten op een levendige manier illustreren

Wat is naamwoordstijl?

Met deze zin is op zich weinig mis. Maar als je goed kijkt, zie je dat het belangrijkste werkwoord in de zin – bedenken – is omgevormd tot een zelfstandig naamwoord. 

Deze manier van schrijven wordt ook wel naamwoordstijl genoemd. Als je een werkwoord omtovert tot zelfstandig naamwoord, klinkt dat voor je gevoel belangwekkend – alsof het een vaardigheid is die zo belangrijk is dat je er een lidwoord voor moet zetten: het bedenken.

Schrijvers van zakelijke teksten vervallen vaak in naamwoordstijl als ze gewichtig willen overkomen. Soms krijgt de stijl zelfs de overhand. Neem bijvoorbeeld deze tekst van wetenschapsorganisatie NWO.

Wat doet dit voorbeeld van naamwoordstijl met je?

Het doel van het financieringsinstrument Promoties in de geesteswetenschappen is om de aanwas en de doorstroom van jong talent in de geesteswetenschappen een impuls te geven. De faculteiten geesteswetenschappen van de betrokken universiteiten organiseren de voorselectie voor dit programma. De procedure voor toekenning van financiering verloopt in deze ronde in twee fasen. In de eerste fase kunnen consortia een startaanvraag indienen met een idee voor het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek binnen het beroepsonderwijs. De consortia met de beste ideeën voor een onderzoeksproject krijgen financiering om dit idee verder uit te werken tot een volledige onderzoeksaanvraag in de volgende fase.

Bijna elk werkwoord (doorstromen, selecteren, toekennen, financiëren, uitvoeren) is omgevormd tot zelfstandig naamwoord. Ben je onder de indruk? Of ben je ergens halverwege afgehaakt?

Als schrijver houd je met naamwoordstijl vooral jezelf voor de gek. Je lezer zal je tekst waarschijnlijk niet met meer interesse lezen door alle zelfstandige naamwoorden, integendeel. Met de naamwoordstijl zuig je werkwoorden (en dus actie) uit je tekst. Je verhaal wordt daardoor saaier en afstandelijker.

Naamwoordstijl omschrijven

Als je naamwoordstijl verhelpt, verbetert de leesbaarheid van je artikel onmiddellijk. Neem de zin uit mijn artikel over motivatiebrieven schrijven.

Een motivatiebrief schrijven begint bij het bedenken van persoonlijke voorbeelden en anekdotes die jouw kwaliteiten op een levendige manier illustreren

Ik kan dit ook zo opschrijven:

Als je een motivatiebrief schrijft, is het belangrijk dat je persoonlijke voorbeelden en anekdotes bedenkt die jouw kwaliteiten levendig illustreren.

Deze zin klinkt meteen een stuk warmer. Dat heeft twee redenen. Ten eerste is bedenken weer gewoon een werkwoord, waardoor de zin meer actie krijgt. Daarnaast dwingt het werkwoord me een handelende persoon (‘je’) aan de zin toe te voegen. De lezer kan zich daardoor met iemand  identificeren; de zin wordt menselijker.

Geen ramp

Natuurlijk is het geen ramp om af en toe een zin met naamwoordstijl te gebruiken. Maar als je de stijl te ver doorvoert (zoals in het eerder genoemde fragment van NWO) moet je ingrijpen om de menselijkheid in je tekst terug te brengen, anders stomp je je lezers af met alle gekunstelde zelfstandige naamwoorden.

Je zou de tekst van NWO ook als volgt kunnen formuleren met minder zelfstandige naamwoorden en meer actie.

We willen met het financieringsinstrument Promoties in de geesteswetenschappen meer jong talent kweken en laten doorstromen in de geesteswetenschappen. De faculteiten geesteswetenschappen van alle universiteiten die meedoen aan het project, zullen de deelnemers selecteren. De procedure verloopt in twee fasen. In de eerste fase dienen consortia hun idee in voor  praktijkgericht onderzoek binnen het beroepsonderwijs. De instellingen met de beste ideeën krijgen financiering om hun plan verder uit te werken tot een volledige onderzoeksvraag en gaan naar de tweede ronde.

Hieronder geef ik 5 tips om naamwoordstijl bij jezelf te herkennen, te omzeilen of juist te koesteren (want soms komt de stijl wél goed van pas).

1 –Vermijd saaie werkwoorden

Hoe sprekender je werkwoorden zijn, hoe meer je zinnen gaan leven. Als je te veel naamwoordstijl gebruikt, bevat je tekst vooral saaie werkwoorden zoals ‘zijn’, ‘worden’, ‘plaatsvinden’ en ‘gebeuren’. Alle werkwoorden staan namelijk in dienst van de tot zelfstandig naamwoord omgevormde werkwoorden waarmee je je tekst is doorspekt.

Dus niet:
Het voetbal vindt vooral in de avonduren plaats.

Wel:
We voetballen vooral ’s avonds

Niet:
Stervoetballer Neymar beging een opzichtige duikeling.

Wel:

Stervoetballer Neymar dook opzichtig naar de grond. 

Lees ook:
Beeldend schrijven? Vermijd deze 10 werkwoorden

2 – Denk in beelden

Als je in de naamwoordstijl schrijft, bevatten je zinnen veel zelfstandige naamwoorden waarbij je je niet meteen een beeld kunt vormen: de selectie, de toekenning, de financiering, het schrijven, de verzorging. Het zijn vage begrippen. Logisch, want dit zijn eigenlijk werkwoorden – handelingen dus, maar dan zonder de personen die uitvoeren. Daardoor krijg je er geen helder beeld bij.

Kortom: kies voor zelfstandige naamwoorden die wel meteen een beeld oproepen: de hond, de lantaarnpaal, het masker, de autoband en theelepeltje, de vis.

3 – Schrap overbodige hulpwerkwoorden

Of je ze nu in naamwoordstijl schrijft of niet, hulpwerkwoorden kun je vaak schrappen. Hoe meer hulpwerkwoorden je in een zin stopt, hoe zwakker de boodschap. Neem deze eerder behandelde zin uit de NWO-tekst.

In de eerste fase kunnen consortia een startaanvraag indienen met een idee voor het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek binnen het beroepsonderwijs

Dat kan met minder werkwoorden (uitvoeren kun je zo schrappen)

In de eerste fase kunnen consortia een startaanvraag indienen voor praktijkgericht onderzoek binnen het beroepsonderwijs. 

Het kan zelfs nog korter (kunnen kan ook weg)

In de eerste fase dienen consortia een startaanvraag in voor praktijkgericht onderzoek binnen het beroepsonderwijs

4 – Houd je tekst menselijk

Als je je tekst volstopt met naamwoordstijl, verdwijnen de mensen uit je verhaal. Zorg ervoor dat je handelende personages benoemt in je zinnen. Je lezer kan zich dan veel meer bij je artikel voorstellen.

Dus niet:
Het gezang op het altaar was prachtig

Wel:
De misdienaars op het altaar zongen prachtig

Niet:
De selectie van het beste gedicht zal met de grootste zorg worden uitgevoerd.

Wel:
De drie beste dichters van Nederland selecteren uit alle inzendingen het beste gedicht.

5 – Naamwoordstijl om niet te shockeren

Naamwoordstijl is niet altijd een zwaktebod. Wanneer je als verzekeraar bijvoorbeeld over delicate onderwerpen als de dood schrijft, wil je juist niet dat je lezer zich meteen identificeert met wat je schrijft. Het is dan slim om de handelende persoon uit je zinnen te snijden.

In geval van overlijden wordt de volledige premie uitgekeerd aan de nabestaanden.

Voor verkopers die algemene voorwaarden schrijven, geldt hetzelfde. Je wilt niet dat de lezer zich meteen identificeert met wanbetalers. Naamwoordstijl biedt uitkomst.

Als de betaling niet op tijd plaatsvindt, wordt er een incassobureau in de arm genomen.

Meer van dit soort valkuilen vermijden? Volg in Den Haag mijn drie uur durende schrijfcursus Zakelijk schrijven met aantrekkingskracht  

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Lees ook:

• Dit is de moeder aller schrijftips – en jij maakt je er te makkelijk van af
• Dit zijn de 22 beste boeken over schrijven
• Korte verhalen schrijven? Deze 9 tips van topauteurs bieden je houvast
• Dit zijn de 7 eigenschappen van pakkende eerste zinnen
• Stappenplan boek schrijven – hoe ik debuteerde met een thriller en mijn tweede boek nooit afkreeg
• Hoeveel woorden heeft een boek?
• Roman schrijven? Deze prijswinnende auteur helpt je over het dode punt met negen schrijfoefeningen