Toen ik deze winter een kleine afscheidsrede voor mijn overleden oma schreef, voelde dat vreemd. Ik had nog nooit aan een begrafenisspeech gewerkt, en had het gevoel dat ik iets speciaals moest schrijven. Urenlang zocht ik naar de juiste formuleringen om de persoonlijkheid van mijn oma in woorden te vatten.

Ik kwam niet verder dan clichés.

Ze was eigenwijs, liet zich door niemand iets vertellen, maar ze was ook grappig en kon geweldig relativeren.

Mijn tekst riep geen beelden op van mijn oma, de zinnen had op iedereen van toepassing kunnen zijn. Het was alsof ik opnieuw moest leren schrijven. De doorbraak kwam pas toen ik vlak voor de begrafenis bij mijn ouders aan tafel een herinnering deelde.

Weet je nog dat jullie op vakantie waren, en dat oma kwam oppassen en pannenkoeken voor mij en Collin (mijn broer) bakte? Ze dekte de tafel en zette stroop en suiker op tafel. Tenminste dat dacht ze. Maar ze had zout gepakt in plaats van suiker. Collin en ik riepen: oma, dat is geen suiker, dat is zout! Zij keek ons aan, en schudde haar hoofd. ‘Nee, jullie nemen mij niet in de maling.

Ze pakte een pannenkoek, strooide er een dikke laag zout overheen en nam een hap. Ze lachte triomfantelijk naar ons…maar toen betrok haar gezicht en liep ze naar de keuken om de hap uit te spugen in de prullenbak. ‘Jullie hadden gelijk, het was echt zout”, zei ze. “Maar ik wilde het zeker weten.

Beter leren schrijven door spreektaal

Na het delen van die anekdote begreep ik dat het geen zin had om geforceerd het karakter van mijn oma te beschrijven. Ik moest over haar vertellen, zoals ik in het gesprek met mijn ouders deed.

Je maakt deze fout gemakkelijk als je je op een nieuwe schrijfdiscipline stort; of het nu een afscheidsspeech is, een blog, een webtekst of een boek. Je heb het gevoel dat je iets speciaals moet doen, en daardoor ga je geforceerd zoeken naar mooie beschrijvingen en dure woorden. Maar je vergeet het belangrijkste: de concrete woorden, zinnen en verhalen die je zou gebruiken in spreektaal.

Voor veel mensen – vooral diegenen die net beginnen met schrijven – is dit een grote valkuil bij het schrijven, Dat merk ik in mijn cursus Zakelijk Schrijven. Na een schrijfoefening waarbij ik cursisten uitdaag om zichzelf in een kort verhaaltje voor te stellen, krijg ik in eerste instantie vaak wollige verhalen onder ogen.

Een tekst als deze bijvoorbeeld:

In mijn werk help ik mensen van a naar beter. Ik zorg dat ze weer een dynamische houding aannemen en hun balans herstellen. In de praktijk signaleer ik dat veel mensen met de juiste interventies een grote verandering kunnen doormaken, waardoor ze weer kunnen vertrouwen op hun innerlijke waardes en mij trots maken dat ik ze in mijn spreekkamer heb gehad.

Hier is moeilijk doorheen te komen, je mist concrete taal en voorbeelden. Maar gek genoeg slagen de mensen die dit soort teksten afleveren er na één simpele aanwijzing vaak wél in om me te raken met hun verhaal. Ik vraag ze: hoe zou je dit aan me vertellen?

Leren schrijven: kruip in de vertelmodus

Als mijn cursisten eenmaal mogen praten in plaats van schrijven, valt er een last van hun schouders. Ze hebben niet meer het gevoel dat ze indruk hoeven te maken met bijzondere woorden en zinnen. Opeens kiezen ze voor duidelijke voorbeelden en begrippen, voor spreektaal.

Tja, wat wil ik zeggen? Ik vind het gewoon geweldig om mensen te helpen die met zichzelf in de knoop zitten. Het beste voorbeeld is een directeur van een groot bedrijf die bij me kwam. Hij had al een week nauwelijks geslapen, hij lag nachtenlang wakker omdat hij zich zorgen maakte over zijn bedrijf. Met schoudermassages en mindfulnessoefeningen zorgde ik ervoor dat hij weer in contact kwam met zijn gevoel. Op mijn behandeltafel doezelde hij al bijna weg. Een dag later belde hij me: hij had geweldig geslapen. Dat vind ik geweldig.

Na zo’n anekdote hef ik mijn handen in de lucht. ‘Ja! Dit is een begrijpelijk en concreet verhaal. Het raakt me, en je gebruikt nu opeens geen vage begrippen en moeilijke woorden meer. Waarom heb je dit niet opgeschreven?’

Het gekke is dat deze cursisten na het vertellen van zo’n anekdote vaak nog steeds niet beseffen dat ze goed schrijfmateriaal in handen hebben.Ja, ik kan het wel gewoon vertellen, maar het opschrijven vind ik lastig. Je kunt spreektaal toch niet zomaar op papier zetten?

Leren schrijven – dit is de crux

Hier zit volgens mij de crux van veel schrijfproblemen. Mensen denken dat schrijftaal mijlenver verwijderd is van spreektaal, dat je op papier iets bijzonders moet doen om indruk te maken op je lezer, dat je verhalen die je in het dagelijks leven onomwonden zou vertellen aan je buurman opeens moet verpakken in ingewikkelde zinsconstructies en dure woorden.

Misschien komt het omdat je als schrijver langer kunt nadenken dan als spreker. Met al dat gepeins over je eigen woorden is het risico groter dat je simpele begrippen en zinnen gaat opblazen. Misschien denk je stiekem ook dat je intelligenter overkomt met woorden als ‘dynamisch’, ‘innerlijke waarde’ en ‘interventies’.

Maar als je even niet als schrijver denkt, en de rol van lezer aanneemt, dan val je in slaap bij het zien van die woorden. Als lezer wil je begrijpelijke taal en concrete voorbeelden en verhalen, zoals we die ook in spreektaal gebruiken.

Leren schrijven? Gebruik een oeroud talent

Het mooie is: iedereen heeft talent voor spreektaal en het vertellen van verhalen. We doen het als mensheid al honderdduizenden jaren. En het is een vaardigheid die we ook vandaag de dag allemaal – bewust of onbewust – elke dag gebruiken op ons werk en bij het leggen van sociale contacten. Het stomste wat je kunt doen is dat oeroude talent onbenut laten bij het schrijven.

Natuurlijk zeg ik niet dat je alles wat je zegt zomaar letterlijk op papier kunt kwakken. Spreektaal is ruw en zit vol overbodige woorden. Het bovenstaande verhaal over de therapeut die een directeur van zijn slaapklachten afhielp is natuurlijk een gestileerde versie van spreektaal.

In werkelijkheid zei mijn cursist iets als dit:

Even denken…tja, er was bijvoorbeeld een man, een directeur van een groot bedrijf die eens bij me kwam, en weet je… die man, die kon niet meer slapen, het was echt ongelooflijk.”

Dit soort spreektaal is niet geschikt voor publicatie. Uiteraard schrap je alle overbodige woorden en uitdrukkingen. Maar de kern van spreektaal blijft staan, ook in geschreven teksten.

Of zoals de beroemde schrijfdocent William Zinsser in zijn klassieke schrijfhandboek On Writing Well stelt:

Zeg tijdens het schrijven nooit iets dat je niet in een gesprek zou zeggen.

Tenzij je een persoon bent die in een gesprek iemand anders graag een individu noemt (“hij is een prettig individu”). Nee, schrijf alsjeblieft niet zulke dingen.

Leren schrijven? Lees hardop

Zinsser is inmiddels overleden, maar hij gaf schrijftrainingen totdat hij ver in de negentig was, ook al kon hij op het laatst niet meer lezen (hij werd blind). Zelf zag hij daar geen probleem in. Hij liet zijn cursisten hun werk hardop voorlezen en beoordeelde hun teksten alsof het spreektaal was. (Zinkers boek On Writing Well wordt nog steeds volop verkocht – het een absolute aanrader als je beter wilt leren schrijven)

Zelf gebruik ik spreektaal ook vaak bij het schrijven. Voordat ik begin aan een artikel, praat ik vaak even met collega’s, vrienden of kennissen over de research die ik heb gedaan. Door over mijn schrijfonderwerp te vertellen, komen de beste anekdotes automatisch bovendrijven.

De verhalen waarop mijn gesprekspartner het meest enthousiast reageert – “oh ja, oma at toen pannenkoeken met zout, dat was hilarisch!” – stop ik in mijn artikelen.

Let dus op op met welke anekdotes over je werk of hobby je indruk maakt op verjaardagen of tijdens het praatje met je buurman op de camping. Het zou goed kunnen dat je met die verhalen ook je blogs, artikelen en webteksten krachtiger kunt maken.

Dat is belangrijk, want je wilt niet dat je teksten smaken als een pannenkoek met zout.

Wil je beter leren schrijven, lees dan ook de volgende blogs:

Of leer van mij persoonlijk tijdens de cursus Zakelijk schrijven met aantrekkingskracht in Den Haag

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Waarom je beter schrijft als je in spreektaal denkt