Als je een einde schrijft aan je verhaal, vergeet je vaak iets. Zelfs de beste artikelen eindigen soms met een matige laatste alinea. Neem dit Volkskrant-stuk over fabrikanten die flesjes mineraalwater om commerciële redenen de hele wereld laten rondvaren.
Het verhaal biedt verrassende inzichten over de flesjes water die we allemaal wel eens uit de schappen van winkel grissen. De schrijver won met het artikel zelfs De Tegel, een belangrijke journalistieke prijs.
Maar die winst heeft hij waarschijnlijk niet te danken aan het einde.
Als je een keer dorstig bij je drogist staat, kun je dus het best een goedkoop lokaal water kopen. Beter voor je portemonnee én het milieu. Maar het allerbeste is natuurlijk gewoon kraanwater.
Dit klinkt als de preek van een dominee. De auteur vertelt me wat ik ergens van moet vinden en hoe ik me moet gedragen.
Einde schrijven – dit is het probleem
Maar eerlijk is eerlijk. Zelf doe ik het vaak geen haar beter. Jarenlang schreef ik lange artikelen voor de Volkskrant, Psychologie Magazine en Quest. Het werken aan zulke verhalen is een marathon. Je begint zo creatief mogelijk en haalt alles uit de kast om je lezer gedurende het verhaal bij de les te houden. Tegen de tijd dat je het einde gaat schrijven, is de inspiratie wat gezakt. Op dat punt heb je de beste anekdotes, quotes en inzichten al gebruikt. Dus je eindigt met het ‘beste van de rest’, of je herhaalt jezelf.
Zo eindigde ik vaak met een overgebleven uitspraak van een geïnterviewde. Neem mijn Volkskrant-artikel over de naakte molrat, een opvallend lelijke diersoort die geen ouderdomsziektes kent. In de reportage legt een wetenschapper uit hoe hij onderzoek doet met naakte molratten in de hoop een medicijn tegen kanker te vinden. Ik ben trots op het artikel, maar niet op het einde. Het is een quote waarin de boodschap van het verhaal slechts wordt herhaald.
‘Ik ben hun lelijkheid gaan waarderen’, zegt onderzoeker Chris Faulkes. ‘Maar ik snap dat het voor veel mensen moeilijk is aan te nemen dat wij iets kunnen leren van de evolutie van zo’n onooglijk diertje.’
Een gemakzuchtig einde, tenminste dat vind ik als ik de quote nu teruglees. Maar destijds zat ik zo diep in het verhaal dat ik geen afstand kon meer nemen om iets origineels te bedenken. Als je het einde van je verhaal schrijft, heb je de belangrijkste informatie al gedeeld. Vaak grijp je terug op iets dat je al eerder hebt opgeschreven. Maar er is nog een manier om indruk te maken op je lezer.
Artikel eindigen? – dit helpt
Eén van de beste manieren om een einde te bedenken, is een stapje terugdoen. Bekijk je verhaal van een afstandje en denk niet in informatie, maar in beelden. Illustreer iets wat je al eerder hebt verteld met een beeld. Wat heb je gezien tijdens het interview? Of kun je misschien zelf iets bedenken? Welk beeld zou bij het einde van je verhaal passen? Kortom: vertel je lezer niet nog eens wat ze moeten meenemen uit je stuk, maar laat het zien. Schrijf een beeldend einde.
Op de school voor journalistiek leerde ik veel van het volgende voorbeeld uit het Handboek Stijl.
Marjo van Soest interviewde psychiater Just Bendien (72) over zijn naderende dood. (…) Het stuk begint met een idyllische beschrijving van Bendiens grote huis in Heerewaarden, aan de Waal, waar huisvriendin Jeanne bloemen kweekt en het een komen en gaan is van vrienden. Rond het huis staan vijf populieren die Bendien zelf geplant heeft; vijf populieren zijn dit voorjaar geknot om ze voor omwaaien te behoeden.
De laatste alinea van het verhaal:
Buiten wordt de tafel ontruimd, maar niemand heeft haast om weg te gaan. De tuin van Jeanne herstelt zich langzaam van de overstroming deze winter, toen de rivier uitbundig buiten haar oevers trad. Aan de geknotte populieren zitten alweer kleine blaadjes.
Dit voorbeeld is niet eens briljant, maar het laat zien dat een beeldend einde (populieren met kleine blaadjes) veel sterker is dan een uitspraak van een geïnterviewde, of een conclusie van de schrijver. Of zoals in het Handboek Stijl staat:
Hoe veel rijker is een einde met deze troostrijke details niet dan een cliché als ‘het leven gaat door’, of een beschrijving als ‘in de avond van zijn leven geniet Just Bendien van ieder moment.’
Einde schrijven? – Kies een opvallend beeld
Ook de schrijver van het stukje over de rondvarende flesjes water had waarschijnlijk beter voor een beeldend einde kunnen kiezen. Misschien had hij in de laatste alinea kunnen beschrijven hoe hij nu naar flesjes water in de kiosk kijkt. Bijvoorbeeld zo:
Op een warme dag zie ik een vrouw een flesje Watsons water kopen. Instinctief doe ik een stap in haar richting. Ik wil haar tegenhouden en uitleggen dat ze beter een lokaal flesje kan kopen. Maar voordat ik iets kan zeggen, heeft ze zich al omgedraaid om af te rekenen.
Achteraf gezien zou ik de laatste alinea van mijn verhaal over de naakte molrat ook sterker kunnen maken met een beeld. Bijvoorbeeld met dit einde, waarbij je de onderzoeker nog even ziet zitten in zijn laboratorium.
Faulkes ziet de lelijkheid van het knaagdier niet meer. Sterker nog: hij gaat vaak buiten kantoortijd nog even naar zijn laboratorium om naar de dieren te kijken. Zittend op een kruk staart hij dan naar de kleine kale wezentjes die zich in hoog tempo door hun netwerk van smalle buizen bewegen, over elkaar heen kruipend, en vluchtig snuffelend aan tegenliggers. Faulkes wordt er rustig van.
Meer leren over storytelling? Volg mijn cursus Storytelling voor tekstprofessionals en leer om je lezers met beproefde verhaaltechnieken in je teksten te trekken. Je kunt vandaag nog beginnen.
Lees ook:
– Met deze 5 schrijftechnieken kun je een artikel afsluiten
– Beelden schrijven? Vermijd deze werkwoorden
– Waarom ‘show, don’t tell’ ook belangrijk is bij het schrijven van e-mails
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
