Wordt het weer zo’n dag? Pas ving ik een gesprek op van een man die zijn vrouw dit zinnetje toebeet terwijl ze kleding paste. Mijn interesse voor de conversatie was meteen gewekt. Het deed me denken aan een lesje dialogen schrijven dat ik kreeg van mijn uitgever, vlak voor de publicatie van mijn boek.
Toen ik mijn manuscript voor Savelsbos verkocht aan uitgeverij Cargo, stelde de hoofdredacteur één voorwaarde: “We willen je boek graag uitgeven, maar je moet eerst werken aan je dialogen, want die zijn niet sterk genoeg.”
Dat verraste me. Ik had juist geprobeerd om dialogen in mijn boek precies zo op te schrijven als gesprekken uit het dagelijks leven. Pas toen de dialogen van bekende auteurs goed bestudeerde, begon me me iets dagen. Mijn aanpak had averechts had gewerkt. Hoe dat zit, kan ik je het beste uitleggen met een voorbeeld.
Dialoog schrijven
Stel: je schrijft een dialoog waarin een vrouw haar echtgenoot uitnodigt om naar een borrel te komen. Hij is thuis aan het stofzuigen, zij is al in de kroeg. Wat gebeurt er als je probeert om zo’n dialoog zo realistisch mogelijk op te schrijven. Ongeveer dit:
Hij stond te stofzuigen, toen zijn telefoon ging. Even staarde hij naar het scherm en zag dat het zijn vrouw was. Opgewekt nam hij op.
‘Hallo schat.’
‘Hé, wat ben je aan het doen, want ik dacht misschien heb je zin om te komen borrelen in café de Ruif? We zijn hier met een groepje van werk. Zou leuk zijn als je ook komt.
‘Oké, goed om te horen, schat. Ik ben nu nog aan het stofzuigen. Maar ik kom graag lang, want dit is niet bepaald het leukste klusje.’
’Leuk. We staan vlakbij de bar. Je kunt ons eigenlijk niet missen.’
‘ Ok, dan zie ik je jullie zo!’
Dialogen schrijven: hoe realistisch moet je zijn?
Als je een telefoongesprek woord voor woord zou uitschrijven, zou het best zo kunnen klinken. Maar is bovenstaande passage daarmee ook een goede dialoog? Nee.
Lees nu een passage van Raymond Carver. Hij was een beroemde auteur van korte verhalen en een meester in dialogen schrijven. In één van zijn verhalen tekent hij een vergelijkbaar telefoongesprek op.
De telefoon ging terwijl hij aan het stofzuigen was. Hij had de hele flat gedaan en was in de kamer bezig met het spleetstuk om bij de katteharen tussen de kussens te kunnen. Hij bleef staan, luisterde en zette vervolgens de stofzuiger af. Hij liep naar de telefoon en nam hem op.
‘Met Myers,’ zei hij.
‘Myers,’ zei ze. ‘Hoe is het? Wat ben je aan het doen?’
‘Niets,’ zei hij. ‘Dag, Paula.’
‘We hebben hier vanmiddag op de zaak een borrel,’ zei ze. ‘Je bent ook uitgenodigd. Carl heeft je uitgenodigd.’
‘Ik denk niet dat ik kan,’ zei Myers.
‘Carl zegt net tegen me bel die vent van je eens. Zeg dat hij iets komt drinken. Haal hem uit zijn ivoren toren en zet hem een tijdje in de werkelijke wereld. Met Carl kun je lachen als hij wat op heeft. Myers?’
‘Ja, ik hoor je wel,’ zei Myers.
Zie je het verschil? De personages in deze dialoog praten ook over koetjes en kalfjes (‘hoe is het?’ ‘wat ben je aan het doen?’). Maar Carver gooit daar een sausje overheen met een onmisbaar ingrediënt voor dialogen: conflict.
Dialoog schrijven? Zorg voor conflict
Dialogen spreken pas echt tot de verbeelding als de schrijver een snufje onuitgesproken irritatie tussen de personages strooit en de woordenwisseling een beetje schuurt.
Kijk nog maar eens naar deze fragmenten uit de bovenstaande dialoog.
‘Ik denk niet dat ik kan.’
‘Ja, ik hoor je wel.’
‘Met Carl kun je lachen als hij wat op heeft.’
Als je dit soort bijtende zinnetjes leest, wordt als vanzelf nieuwsgierig naar de relatie tussen de twee personages. Waarom wil Myers niet naar de borrel. Waarom is hij zo geïrriteerd? En wat wil Paula aan Myers duidelijk maken met haar opmerking over Carl (met hém kun je lachen).
Wil je een dialoog schrijven waarmee je lezers in je verhaal trekt? Dan helpt het om onderhuids conflict toe te voegen. Je lezers zullen nieuwsgierig worden door onuitgesproken irritaties – net als ik toen ik dat zinnetje hoorde in de kledingwinkel: ‘wordt het weer zo’n dag? Ik spitste meteen mijn oren. Wat bedoelde hij daarmee? Onderaan dit artikel lees je de (teleurstellende) afloop.
Plot overbrengen met conflict
Conflict wordt door ervaren schrijvers niet alleen gebruikt om nieuwsgierigheid op te wekken. Wrijving tussen personages is ook een goede ‘dekmantel’ om informatie over het verhaal over te brengen in dialogen.
Als je dat zonder spanning doet, wordt het heel opzichtig. Stel je wilt in een dialoog onthullen dat je personage in het verleden aan de drugs verslaafd is geweest.
“Het is dit jaar je jubileum, schat’
“Mijn jubileum?”
“Ja, je bent vijf jaar afgekickt van de drugs. Ik ben zo trots op je.”
“Dank je, het was een zware tijd.”
Dit werkt niet goed. Je voelt als lezer dat de dialoog er alleen is om informatie over het personage te onthullen. Beter:
‘Waarom wil je altijd precies weten waar ik ben geweest.’
‘Nu moet je ophouden, schat. Ik heb je een keer na een nacht zoeken op straat gevonden met een naald in je arm, weet je nog. Mag ik dan bezorgd zijn als je weer een nacht wegblijft?
“Ik ben al vijf jaar clean, Sanne. Je moet ophouden met me steeds controleren.”
De informatie zit nu ‘verstopt’ in een spannende confrontatie, waardoor je het als lezer bijna ongemerkt opneemt. Nog een reden waarom conflict onmisbaar is in dialogen.
Karakter schetsen met conflict
Niet alleen de geschiedenis, maar ook het karakter van je personage kun je onthullen met behulp van conflict.
Hoe reageren je personages op de spanning in de dialoog? Je kunt hun persoonlijkheid schetsen door wat ze zeggen, hoe ze het zeggen, maar ook door wat ze niet zeggen.
Neem de dialoog van Raymond Carver. Je weet als lezer dat Myers aan het stofzuigen is. Maar als Carla hem vraagt wat hij aan het doen is, reageert hij defensief.
‘Myers,’ zei ze. ‘Hoe is het? Wat ben je aan het doen?’
‘Niets,’ zei hij. ‘Dag, Paula.’
Je vraagt je meteen af: waarom zegt hij niet tegen zijn vrouw dat hij aan het stofzuigen is? Is hij altijd zo kortaf en op zichzelf? Kortom: je doet aannames over zijn persoonlijkheid.
Carla praat ook op een interessante manier: afstandelijk. Ze noemt haar man bijvoorbeeld steeds bij zijn achternaam, Myers, terwijl ze de man met wie ze in de kroeg is – Carl – wel bij zijn voornaam noemt.
‘Carl zegt net tegen me bel die vent van je eens. Zeg dat hij iets komt drinken. Haal hem uit zijn ivoren toren en zet hem een tijdje in de werkelijke wereld. Met Carl kun je lachen als hij wat op heeft. Myers?
Je gaat je afvragen: hoe verhouden deze man en vrouw zich eigenlijk tot elkaar. Is hun relatie echt zo afstandelijk? Dat is precies wat je wil. Het is je taak als schrijver om ervoor te zorgen dat je lezers een beeld vormen van je personages. Conflict is daarbij een goedhulpmiddel.
‘Wordt het weer zo’n dag?’
Het einde van deze dialoog heb ik nooit gehoord. De man verliet de winkel vlak nadat ik binnenkwam, samen met zijn vrouw. Ik besloot hem niet te achtervolgen. Maar als hij een personage in een roman was geweest, had ik het boek zeker uitgelezen.
Lees al mijn tips over fictie schrijven, of verdiep je in deze artikelen:
– Dit is hoe topschrijvers onvergetelijke personages bedenken
– Dit zijn de 7 eigenschappen van pakkende eerste zinnen
– Boek schrijven? Check met één zin of je plot goed in elkaar zit
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
