Cliffhangers komen niet alleen van pas in Netflix-series. Dat ontdekte ik toen ik laatst mijn mini-biografie op de pagina Over Schrijfvis bekeek. Het tekstje was een saaie opsomming van carrière-stappen.
Het begon zo:
Mijn naam is Dennis Rijnvis en ik werk als als journalist, schrijver en blogger verhalen. Al 15 jaar schrijf ik over wetenschap voor de Volkskrant en Quest (…)
Al een tijdje broedde ik op een idee om het tekstje interessanter maken. De oplossing? Een cliffhanger.
Toen ik 8 jaar was, werd mijn rechterduim geamputeerd. Als mensen mijn hand met vier vingers zien, vragen ze me altijd naar het verhaal achter de verdwenen duim. Misschien heb ik daarom wel mijn huidige beroep gekozen. Mijn naam is Dennis Rijnvis (…)
Na de aanpassing bleven lezers gemiddeld 10 tot 20 procent langer op de pagina, Dat zag ik in de statistieken van mijn website. In deze blog leg ik uit hoe je slim gebruik maakt van cliffhangers in informatieve teksten.
Wat is een cliffhanger?
Een man klampt zich met zijn vingertoppen vast aan een rots. Langzaam verliest hij zijn grip. Zijn benen bungelen boven een ravijn met een diepte van meer dan honderd meter.
Met deze scene eindigde de Engelse schrijver Thomas Hardy hoofdstuk 21 van zijn vervolgverhaal A pair of blue eyes. De geliefde van de hoofdpersoon glijdt van een rots af, en hangt hulpeloos boven een ravijn. Hardy gebruikte het zenuwslopende einde om zijn lezers te verleiden om ook het volgende hoofdstuk te lezen. Grappend noemde hij de scene een ‘cliffhanger’. Die term gebruiken we vandaag de dag nog steeds om deze verhaaltechniek in romans en films te omschrijven.
Maar cliffhangers zijn niet alleen handig voor romanschrijvers en filmmakers. Ze werken ook in informatieve teksten over jezelf, je bedrijf of een ander onderwerp. Als je je lezers of kijkers even in het ongewisse laat over de afloop of verklaring van een bepaalde passage in je verhaal, creëer je een spanningsboog.
Valt haar geliefde, of zal hij het overleven?
Wat is het verhaal achter die verdwenen duim?
Mensen zullen eerder doorlezen om te weten hoe het afloopt. En het mooie is: met dat duwtje in de rug kun je ervoor zorgen dat ze informatie lezen, waarvoor ze normaal gesproken misschien niet meteen warmlopen.
De beeldende cliffhanger
Neem mijn mini-biografie. Een beschrijving van iemands carrière is voor neutrale lezers niet het meest interessant. Maar de toespeling op mijn geamputeerde duim zorgt voor voor een cliffhanger-moment. Wat is gebeurd: heb ik een ongeluk gehad? Die vraag geeft de lezers net wat extra brandstof om door te lezen, ook al is de volgende alinea wat minder spannend met droge informatie over mijn loopbaan als journalist.
Je kunt cliffhangers in mijn ogen op twee manieren introduceren in je tekst: beeldend of vertellend.
De beeldende cliffhanger lijkt het meeste op die in films. Je ziet een hoofdpersoon voor je, die in een spannende situatie zit. Toen ik voor het tijdschrift Intermediair een medicijn testte dat bekend stond als hersendoping begon ik het artikel bijvoorbeeld met deze cliffhanger.
Hersendoping, het moet een eenmalig experiment blijven, dat heb ik met mezelf afgesproken. Maar nu ik op deze maandagochtend vermoeid plaatsneem achter mijn bureau, begin ik te twijfelen. Mijn hoofd bonkt en ik kan mijn ogen nauwelijks openhouden. Ik pak een strip met pillen uit mijn tas en staar naar de capsules. Door mijn ervaringen in de afgelopen 24 uur weet ik dat één pil me weer wakker en alert kan maken. Zal ik er nog eentje nemen?
Je hoeft natuurlijk geen verhaal over jezelf te schrijven om een beeldende cliffhanger te gebruiken. In bijna elk onderwerp waarover je schrijft kun je een korte anekdote opvoeren waarvan de afloop ongewis is.
Neem dit artikel in de Volkskrant over de zelfmoordpreventielijn 113. Het begint met deze scene.
Oud-marathonschaatser Jos Niesten is op de terugreis van zijn fietsvakantie, als hij zijn vriend Gerard een appje stuurt. Het is eind juli en de hele vakantie heeft hij aan hem gedacht.
‘Hoe gaat het Geer?’, vraagt hij.
Al snel komt het antwoord. ‘Gaat eigenlijk niet zo goed.’
Jos (73) en Gerard (61) zijn meer dan goede vrienden. In de loop van hun leven raakten ze zo verbonden met elkaar dat Gerard Jos ‘zijn tweede vader’ noemt.
Daarna gaat het verhaal in op de achtergrond van hun vriendschap. Je leest door omdat je wilt weten wat er precies aan de hand is. Wat gaat er niet zo goed?
De informatieve cliffhanger
Een cliffhanger hoeft niet altijd een filmische scene te zijn. Je kunt ook een informatieve spanningsboog in je artikel stoppen: hint simpelweg op een interessant feitje dat je later zult onthullen, zoals ik doe met het verhaal over mijn duim in Over Schrijfvis.
Dit soort vertellende cliffhangers zijn de meest eenvoudige manier om lezers te verleiden een zakelijke tekst te lezen. Als je wat research doet naar nieuwsgierigmakende feitjes op jouw vakgebied, kun je een zakelijke boodschap eenvoudig aantrekkelijker maken met een cliffhanger.
Stel: ik heb een schoenenwinkel en ik wil in een webtekst mijn schoenen met hakken onder de aandacht brengen. Dan heb je natuurlijk niet per definitie een cliffhanger nodig. Ik zou als volgt beginnen.
Bij Schrijfvis schoenen weten we alles over hakken. In onze collectie vind je meer dan 10.000 schoenen met allerlei soorten hakken, van blokhakken, open hakken, dichte hakken en naaldhakken. In onze winkel vind je elke dag van 9.00 tot 17.00 een gespecialiseerde medewerker die je precies kan uitleggen welke hakken je onder welke outfit het beste kunt dragen, maar ook van alles kan vertellen over de geschiedenis van hakken.
Maar met een cliffhanger geef ik de lezer een extra reden om door te lezen.
Wist je dat schoenen met hakken als eerste werden gedragen door mannen? Bij Schrijfvis schoenen weten we alles over hakken. In onze collectie vind je meer dan 10.000 schoenen met allerlei soorten hakken, van blokhakken, open hakken, dichte hakken en naaldhakken. In onze winkel vind je elke dag van 9.00 tot 17.00 een gespecialiseerde medewerker die je precies kan uitleggen welke hakken je onder welke outfit het beste kunt dragen, maar ook van alles kan vertellen over de geschiedenis van hakken.
De eerste dragers van hakken waren Perzische ruiters. Ze plakten verhogingen onder hun laarzen, omdat ze dan meer grip hadden in de stijgbeugels op hun paarden
Cliffhanger in het midden
Overigens werken cliffhangers niet alleen aan het begin of het einde van je tekst. Een spannende scene met ongewisse afloop is ook een goed middel om de vaart in het verhaal te houden. Zo schreef ik voor de Volkskrant een reportage van bijna 3.000 woorden over een kliniek in Seoul waar honden worden gekloond.
In de eerste versie zat deze scene over de geboorte van een gekloonde hond.
Hwang maakt in de operatiekamer in Seoul een incisie met de brander in de buik van een andere herdershond. Het is een keizersnede. Zijn handen verdwijnen in de baarmoeder van het dier en met een triomfantelijk gebaar houdt hij even later een bruine puppy omhoog, een gekloonde springerspaniël. Maar zijn gezicht betrekt. De puppy lijkt geen adem te krijgen. Een vrouwelijke medewerker pakt het dier aan. Ze klopt op de rug van het hondje. “Snel, hij heeft zuurstof nodig”, roept de operatie-assistente.
Experts zetten vraagtekens bij de praktijken in de kloonfabriek (…)
De lezer wil weten of de hond zal overleven of niet. Die nieuwsgierigheid gebruik ik om een minder spannende en meer informatieve passage te introduceren, waarin experts hun mening geven over de kloonfabriek. De spanning van de vorige scene, geeft de lezer genoeg brandstof om deze wat drogere informatie te lezen.
Nadelen van cliffhangers
Natuurlijk zijn cliffhangers geen wondermiddel. Als je dit stijlmiddel te vaak gebruikt, wordt je tekst bijvoorbeeld snel warrig. Met elke cliffhanger creëer je een los eindje waarop je elders in de verhaal moet terugkomen. Je lezer wordt daardoor heen en weer geslingerd tussen verschillende verhaallijnen. Dat is niet altijd een goed idee.
Ook rek je je verhaal uit als je elke alinea opleukt met een cliffhanger. Je tekst kan zomaar 10 tot 20 procent langer worden door alle vooruitwijzingen en ontknopingen (hoe erg is dat?). Dat was de reden waarom bovenstaande scene over de hond zonder zuurstof uiteindelijk werd geschrapt in de definitieve versie die verscheen in de Volkskrant.
Ondanks die nadelen is de cliffhanger al eeuwenlang hét stijlmiddel bij uitstek als je verhaal wat spanning nodig heeft. In dit artikel in de New Yorker over het gebruik van cliffhangers lees je bijvoorbeeld hoe de fans van Charles Dickens reageerden op een cliffhanger in zijn roman The Old Curiosity Shop. In de laatste scene bleef het onduidelijk of hoofdpersoon kleine Nell was gestorven.
In 1841 vonden er rellen plaats in de haven van New York. Terwijl de fans van Dickens stonden te wachten op een schip dat de volgende aflevering in de romanreeks kwam brengen, schreeuwden ze: “Is kleine Nell dood?”
Wees gerust, dit artikel eindigt niet met een cliffhanger.
Spoiler: ja, ze was dood.
En als je nog niet gelezen hebt, wat het verhaal achter mijn verdwenen duim is:
Wat betreft mijn verdwenen rechterduim, die stond al vanaf mijn geboorte scheef. Ik kon ‘m nauwelijks gebruiken. Door de duim te amputeren en de wijsvinger op plek van mijn duim neer te zetten, zorgden artsen ervoor dat ik met mijn rechthand ook een drinkglas, een boek of een pen kon vasthouden. Je merkt het al: dat verhaal is eigenlijk helemaal niet spannend. Daarom begon ik als kind andere verhalen ‘uit mijn duim te zuigen’, bijvoorbeeld dat ik was gebeten door een haai.
Bekijk al mijn berichten over storytelling
Of lees in ieder geval:
- Waarom je verhaal soms een rode haring nodig heeft
- Dit is de basis van storytelling in 2 stappen (vaak wordt er veel te ingewikkeld over gedaan)
- Dit zijn de 22 beste boeken over schrijven
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
