Niet bang zijn: schuif deze alinea naar boven in je tekst

Als we onszelf voorstellen aan nieuwe mensen, doen we dat nooit in chronologische volgorde. 

“Wie ik ben? Laat ik bij het begin beginnen, ik geboren op 29 mei 1980. De eerste jaren was ik vooral druk met babyvoeding eten en mijn favoriete babyhapje was sperzieboon met rundvlees. Op 2-jarige leeftijd zette ik mijn eerste stapjes…”  

Als je jezelf zo zou voorstellen , zou je eerst de lachers op je hand hebben. Maar als je het lang genoeg zou volhouden, zou je publiek je onderbreken of gewoon weglopen. Logisch, want dit is een absurde manier om een verhaal te vertellen. 

En toch… als je een tekst schrijft, ga je vaak ongemerkt op de chronologische toer. In dit artikel lees je hoe dat werkt, en waarom je die aanpak beter kunt vermijden. 

Chronologische volgorde is een valkuil

Een chronologische volgorde voelt prettig bij het schrijven van een tekst, zeker als je weinig ervaring hebt met schrijven voor een breed publiek. Wanneer je een artikel, webtekst of rapport schrijft, weet je niet precies wie je lezer is. En dan kun je maar beter bij het begin beginnen, zodat iedereen alles snapt, toch? 

Die gedachtegang klinkt veilig, maar het is een valkuil. Je merkt het meteen als je als lezer naar een verhaal kijkt, in plaats van als schrijver. 

Laatst las ik bijvoorbeeld dit inmiddels verwijderde artikel op het blog van Capgemini. Het gaat over een vrouw die aan het begin van de coronacrisis hielp om miljoenen mondkapjes naar Nederland te importeren. De titel is: Leonie Sanders helpt miljoenen mondkapjes te importeren. Interessant, totdat je gaat lezen.  

Hi Leonie! Bij Capgemini hebben we sinds de uitbraak van COVID-19, regelmatig een Executive webcast. Daarin praat Hans van Waayenburg (Directievoorzitter) onze collega’s bij over de laatste ontwikkelingen. En jij was daar live bij, want je hebt een geweldig initiatief ondersteund de afgelopen maanden. Kun jij jezelf eerst even voorstellen?

Mijn naam is Leonie Sanders en ik ben Digital Banking and Payments consultant bij Capgemini Invent in het IDE @ FS team. Vanuit Capgemini Invent ben ik betrokken bij een ING-project. Voordat ik bij Capgemini Invent begon werkte ik in finance als GL Accountant en Financial Analyst. Tevens heb ik ervaring als ondernemer in zowel de mode- als app-industrie.

Is je interesse gewekt? Waarschijnlijk niet. Want wanneer begint het verhaal nou? In de eerste alinea lees je verder nog over een webcast, een soort uitzending waarin de vrouw haar verhaal deed. En die webcast die is weer mogelijk gemaakt door hoge pief bij Capgemini. Je denkt dan: moet ik dit echt eerst weten? 

Chronologisch lezen is frustrerend

Dan de tweede alinea. Nu komt de achtergrond van de vrouw aan bod: haar functietitel, iets over andere projecten waaraan ze meewerkt. En oh ja, wat deed ze eigenlijk vóórdat ze bij Capgemini kwam werken? 

Als lezer is zo’n ellenlange aanloop frustrerend. Het ging toch over die mondkapjes? Dat verhaal wil je lezen, niet het cv van de hoofdpersoon. Pas na vier (!) alinea’s begint het echte verhaal.

Het begon allemaal toen ik eind maart werd benaderd door een vriend met de vraag of ik hem wilde helpen met het naar Nederland halen van mondkapjes uit China. Op deze manier wilde hij het mogelijk maken dat zorgpersoneel hun werk veilig kon uitvoeren ten tijde van Corona. Wat begon met het bouwen van een financieel model, werd al gauw 25 uur per week, naast mijn baan.

Toch is dit artikel op het blog van Capgemini geen uitzondering. Je komt op blogs en websites veel teksten tegen met een te lange aanloop, soms zelfs op gerenommeerde nieuwssites. En eerlijk is eerlijk: zelf maak ik me er ook schuldig aan.

Als schrijver denk je namelijk al snel vanuit je eigen situatie als je bepaalt waarmee je een tekst, of zelfs een alinea begint. Maar de informatie die jij onmisbaar vindt, zijn dat voor de lezer lang niet altijd. Denk dus vanuit de lezer. Wees niet bang om te weinig uit te leggen, sla zo veel mogelijk over.

Chronologie? Begin met het belangrijkste

Op de School voor Journalistiek kreeg ik ooit opdracht om een artikel te schrijven over een heftige gebeurtenis uit mijn eigen leven. Ik besloot over de dood van mijn opa te schrijven en de mooie momenten die ik me herinnerde. 

Toen de docent mijn verhaal las, fronste hij zijn wenkbrauwen. “Als ik de eerste alinea’s lees weet dat je opa groenteboer was, dat hij  met een vrachtauto groente rond bracht in Stompwijk. En dat jij wel eens mee mocht, en dat je dat prachtig vond. Maar vertel me even: waarom schrijf jij dit verhaal?” 

Ik aarzelde even. “Omdat hij vorige week is overleden.” 

De docent wees naar de derde alinea. “En dat vertel je hier pas? Nu voelde het alsof ik eerst de levensloop van een willekeurige persoon moet lezen, daarna vertel je pas wat er echt aan de hand is.”

Chronologische volgorde? Val met de deur in huis

Val met de deur in huis. Iedereen kent het advies. Maar blijkbaar is het moeilijk om daadwerkelijk te doen, we willen altijd eerst nog even vertellen dat er iets aan vooraf ging.

Misschien komt het omdat ons leven ook chronologisch verloopt. Niets gebeurt zomaar. Als je ’s ochtends koffie drinkt, moet je het eerst zetten. Als je de hond wil uitlaten, pak je eerst de riem. Maar schrijven is wat dat betreft magisch. Je hoeft je niet te laten beperken door chronologie. In een tekst kun je de tijd door elkaar husselen als een stapel foto’s die je aan vrienden laat zien na je vakantie. 

Dan begin je ook niet met de foto waarop je thuis aan het inpakken bent, of in je luie stoel aan het strand zit. Je visite staat dan waarschijnlijk snel op: sorry, maar we moeten zo naar huis. 

Laat je ze eerst een foto waarop je aan het duiken bent met een haai? Dan blijven ze nog even zitten. Waar was dat? Was het eng? Zelfs de foto waarop je in de luie stoel zit, is opeens interessant. Wist je toen al dat je met die haai ging duiken?

Chronologisch leven

Dat werkt ook zo in een tekst. Als je een verhaal leest over een vrouw die in op een slimme manier mondkapjes importeert, wil je daarna misschien weten wie ze is en wat ze eerder in haar carrière heeft gedaan. Aan het begin van het artikel interesseert het je nog weinig.

Kortom: verbreek de chronologische volgorde. Schud je alinea’s door elkaar als een stapel foto’s net zo lang totdat de meest indrukwekkende bovenop ligt. De kans is groot dat het merendeel van je lezers je belangrijkste boodschap helemaal niet meekrijgt.

De gemiddelde lezer leest namelijk maar 28 procent van een artikel, en dan vooral het bovenste gedeelte.

Natuurlijk zijn er soms redenen om wél chronologisch te beginnen aan een verhaal. De de speechschrijvers van Hugo de Jonge doen het waarschijnlijk niet voor niets. Als de minister aan het woord komt in de corona-persconferentie, begint hij altijd met een korte inleiding, waarin hij weer even teruggaat in de tijd.  

Het voordeel van chronologische volgorde

Zijn bijdrages beginnen met zinnen als: ‘Veel mensen hebben last van corona. Het virus slaat hard om zich heen. De ziekenhuizen raken steeds voller. En iedereen is klaar met corona.’ Daarna kondigt hij dan pas een nieuwe aanpak, of een nieuwe maatregel aan. “Daarom gaan we vaccinatietempo versnellen.”

Ergens is zijn opbouw te begrijpelijk. Zijn speechschrijvers willen eerst een beroep op gevoelens die ons verbinden en daarna het nieuws brengen. Chronologie kan voor begrip zorgen als iedereen hetzelfde heeft meegemaakt.

Maar met een chronologische inleiding neem je altijd een risico. Je stelt niet alleen het het geduld van je lezer op de proef, je vertelt ook iets dat mensen al lang weten. In plaats van met de deur in huis vallen, loop je het gevaar een open deur in te trappen. Mensen weten al dat de ziekenhuizen vol liggen en iedereen last heeft van corona.   

Daarom is het bijna altijd beter om de alinea met je belangrijkste boodschap naar boven te halen.

We gaan sneller vaccineren om corona terug te dringen. 

Denkstappen voor minder chronologie

Bij het schrijven moet je jezelf volgens mij ook ‘inenten’ tegen de natuurlijke neiging om altijd weer terug te vallen op de chronologische volgorde. Hierbij doe ik een poging, met deze drie denkstappen voor minder chronologie in je tekst. 

1. Vertel je verhaal eerst aan een vrienden of familieleden. Bij welk onderdeel toont je publiek de meeste interesse? 
2. Begin je verhaal direct met deze gebeurtenis of boodschap.  Maak een tijdssprong naar je belangrijkste moment of mededeling.
3. Of vertel een korte anekdote, een citaat of grap die symbool staat voor je boodschap (daarna schrijf je de boodschap alsnog expliciet op).           

Wil je meer concrete schrijftechnieken leren om kort, krachtig en aantrekkelijk te schrijven? Volg dan mijn cursus Pakkend schrijven. Binnen twee uur heb je de basis van aantrekkelijk schrijven onder de knie. Je kunt de cursus nu meteen volgen.

Volg de cursus Pakkend schrijven!

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast