Ik lees niet graag oude artikelen van mezelf, vooral vanwege de lange citaten. In mijn eerste jaren als journalist maakt ik consequent dezelfde fout bij het citeren van geïnterviewden: ik gaf ze te veel ruimte. De citaten in mijn artikel bestonden soms uit zes of zeven zinnen. De mensen die ik had gesproken, kwamen over als spraakwatervallen.
Hieronder een voorbeeld uit een artikel dat ik vijf jaar geleden voor Intermediair schreef. In het stuk citeerde ik neurobioloog Dick Kraaij over de invoering van het studiehuis, een schoolsysteem waarbij leerlingen meer eigen verantwoordelijkheid krijgen. De geïnterviewde vond dat geen goed idee.
“Als neurobioloog kan zie ik de invoer van het studiehuis met lede ogen aan. De hersenen van 16-jarige mensen zijn simpelweg nog nog niet klaar om zo veel eigen verantwoordelijkheid te nemen, in zekere zin is hun brein nog te licht. Het gedeelte van het brein dat is betrokken taken zoals planning, zelfbeheersing en het delegeren van taken groeit nog tussen het achttiende en vierentwintigste levensjaar. Het is niet voor niets dat het studiehuis op middelbare scholen een mislukking is geworden.”
Op zich een interessant betoog. Maar de meeste zinnen hierboven had ik niet tussen aanhalingstekens moeten zetten. Ze hebben namelijk geen toegevoegde waarde als citaat. Het is uitleg, en iets uitleggen kun je altijd beter in je eigen woorden – door te parafraseren.
De hersenen van scholieren volgens neurobioloog Kraaij ’te licht’ voor het studiehuis. De hersenschors – het voorste deel van het brein – is pas rond het 21e levensjaar volgroeid. En dat is nu juist het hersendeel dat je nodig hebt voor planning, zelfbeheersing en het delegeren van taken. “16-jarigen zijn nog niet klaar om veel eigen verantwoordelijkheid te nemen”, zegt Kraaij. “Het is niet zo gek dat het studiehuis op middelbare scholieren een mislukking is geworden”.
Als je parafraseert, heb je meer vrijheid, omdat je niet letterlijk hoeft te herhalen wat de geïnterviewde zei. Je kunt de informatie daardoor scherper en aantrekkelijker opschrijven. Zo ontstaat er een betere alinea die meer richting geeft aan je verhaal.
Citeren
Het percentage aan citaat in mijn artikelen ligt nu ongeveer de helft lager dan in mijn beginjaren als journalist. Sommige stukken bestonden destijds voor zeker 30 tot 40 procent uit citaten.
Dat vele citeren is volgens mij luiheid. Je schrijft precies op wat de geïnterviewde heeft gezegd en hoeft zelf niet te zoeken naar originele formuleringen. Nu kies ik vaker voor parafraseren in plaats van citeren. Ik schat ik dat ongeveer 10 tot 15 procent van mijn artikelen tussen aanhalingstekens staat.
Volgens mij moet je een geïnterviewde alleen citeren in de volgende gevallen.
