‘Kun je niet wat witruimte weghalen?’. Die vraag stelde ik regelmatig aan opmakers toen ik nog op de redacties van Kidsweek en Intermediair werkte. Ik had moeite om me aan de afgesproken lengte van artikelen te houden. En een beetje witruimte wegsnoepen, daar was niets mis mee, vond ik. Informatie breng je nu eenmaal over met tekst en niet met witruimte, toch?
Deze week las ik een geweldige thriller die het tegendeel bewees, Dark Matter van Blake Crouch
Beeldend schrijven is een goede manier om lezers een verhaal in te trekken. In deze opening van een verhaal voor Quest (eerste versie) koos ik daarom voor een scene waarin twee mannen door een regenwoud trekken op zoek naar een zeldzame stof die malaria kan genezen, maar er gaat iets mis met mijn keuze voor werkwoorden.
Een Engelsman en een Indiaan lopen door het regenwoud van Peru. Steeds als ze een boom met een roodachtige stam tegenkomen, blijven ze staan om splinters uit de bast te hakken en van het hout te proeven. Het is 1863. Het tweetal zoekt naar kinine, een substantie met een bittere smaak die in de bast van kinabomen voorkomt.
Als de Indiaan een boom ontdekt met opvallend veel van het spul in de stam, klimt hij naar de top om zaden tussen de takken weg te plukken. De Engelsman kijkt zenuwachtig om zich heen. Op het smokkelen van kinazaden uit het regenwoud staat de doodstraf.
Schrijver en NRC-journalist Peter Zantingh publiceerde onlangs een boek dat barst van de clichés. Het gaat namelijk over voetbaltaal. In We vergaten te voetballen analyseert hij op een grappige manier de meest opvallende uitspraken van voetballers, voetbaltrainers en voetbalverslaggevers. Er zitten veel clichés bij:
‘Dat is een doelpunt uit het boekje.’
‘Dat is inherent aan het voetbal.’
‘We moeten hoog in de concentratie zitten.’
‘We zijn door de ondergrens gezakt.’
Zelf schrijft Zantingh allesbehalve clichématig. Hij is ook auteur van twee literaire romans, De eerste maandag van de maand en Een uur en achttien minuten. Dat laatste boek werd genomineerd voor de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs, mede vanwege Zantingh’s heldere en rake taalgebruik. In dit interview op Schrijfvis geeft Zantingh tips om clichés te herkennen en uit je teksten te schrappen.
Misschien kan ik beter conducteur worden. Steeds als ik een lange treinreis maak, verbaas ik me mezelf met een paar efficiënte werkuren. Zittend op een een krap treinbankje, kan ik op de op één of andere manier sneller schrijven dan achter mijn bureau.
In dit artikel leg ik uit hoe dat komt, en je maakt kennis met een gigantische hond die me van het schrijven afhield.
‘Timide schrijvers houden van passieve zinnen, net als timide minnaars van passieve bedpartners houden.
Stephen King – Over Leven en Schrijven
Deze quote schoot door mijn hoofd toen ik onlangs de eerste versie van een artikel teruglas dat ik schreef voor Quest. Het stuk ging over kinine, een medicijn tegen malaria uit de negentiende eeuw dat Nederland lange tijd als enige land ter wereld op grote schaal produceerde. Een interessant onderwerp, maar ik schreef het niet overal even meeslepend op. In het artikel zaten zinnen als:
Van de bast van de kinaboom werd een drankje gemaakt dat de malariaparasiet doodde.
Meer dan 90 procent van alle kinine werd in Nederlandse kolonies geproduceerd
Jaarlijks werd ongeveer 7000 ton kinabast en 180 ton pure kinine verscheept naar andere landen
De eindredacteur onderstreepte ze en schreef erbij: ‘Heel veel lijdende vormen, herschrijven alsjeblieft.’ En ze had gelijk. Zinsconstructies zoals hierboven zijn passief van aard, er zitten geen handelende personages in. Daardoor halen ze de vaart uit het verhaal. Actief schrijven verdient altijd de voorkeur.
In een lijdende zin is het onderwerp niet actief. Het ondergaat slechts een handeling en laat zich dus als het ware gebruiken – inderdaad, een beetje zoals een passieve bedpartner.
In een actieve zin zeg je bijvoorbeeld:
Lola neemt de taxi naar huis
Zeg je hetzelfde in een lijdende zin, dan is Henk opeens heel passief
Lola wordt door een taxi naar huis gebracht
Lijdende zinnen zijn alleen omslachtig. ze zijn vaak ook vaag, omdat niet precies duidelijk is wie de handeling uitvoert. Kijk nog eens naar deze zin uit mijn artikel.
Van de bast van de kinaboom werd een drankje gemaakt dat de malariaparasiet doodde.
Maar wie verwerkt de bast nu precies tot een drankje tegen malaria? Dat blijft een raadsel door de passieve constructie.
Toen ik de zin omboog naar een actieve vorm, veranderde dat. Er ontstond een krachtiger beeld en meer actie.
Indianen in Peru maakten van de bast van de kinaboom een drankje dat de malariaparasiet doodde.
Kortom: lijdende zinnen maken een verhaal meestal niet sterker. In dit artikel zet ik daarom op een rijtje hoe je passieve taalconstructies opspoort, hoe je ze ombuigt, maar ook wanneer ze juist wel van pas komen in een artikel.
De tijd vliegt soms voorbij een roman of kort verhaal. Uren, dagen en jaren kunnen binnen één zin verstrijken. Tijdverdichting, dat is de literaire term die vaak wordt gebruikt om dit soort sprongen in de tijd in verhalen aan te duiden. Hoe herken je tijdverdichting in verhalen? En hoe gebruik je de techniek zelf bij het schrijven?
Ga je een reisverhaal schrijven? Zet dan alsjeblieft niet in je artikel dat de bevolking zo aardig is. Dat is zomaar een tip van Iris Hannema, ook wel ‘de stoerdere versie van Floortje Dessing‘ genoemd. Als iemand weet hoe je een reisverhaal schrijft, is zij het. Hannema bezocht 100 landen en schreef verhalen voor onder meer National Geographic, nrc.next, Vogue, en Trouw. Een greep uit haar werkplekken van de laatste 10 jaar: een boot op de Amazone, de sloppenwijken van Rio en een salsaclub in Addis Abeba.
Klinkt als een jaloersmakende baan, maar een reisverhaal schrijven is niet alleen maar spannend en avontuurlijk. Hannema zit ook grote delen van de dag te werken achter haar laptop. Hoe verwerkt ze haar ervaringen tot aansprekende artikelen? Welke woorden vermijdt ze en vanuit welk perspectief schrijft ze graag?
Zeven vragen aan één van de beste reisjournalisten van Nederland. Ga je zelf een reisverhaal schrijven, opletten!
In deze post lees je een klein drama over een zakelijke mail die ik stuurde, maar je krijgt ook informatie over de seksuele gewoontes van vleermuizen.
‘Hij heeft nog steeds niet geantwoord’, zei ik tegen een kantoorgenoot. Ik was heen en weer aan het mailen met een redacteur van een krant over een reisverhaal dat ik wilde maken. Ongeduldig zat ik te wachten totdat hij mijn laatste bericht zou beantwoorden, al drie dagen checkte ik om het halfuur in mailbox.
Ik was eerst vooral verontwaardigd dat hij niet reageerde. Toen besefte ik: zelf wacht ik soms ook lang met het beantwoorden van e-mails. Zelfs als ik weet dat de afzender erop zit te wachten.
Vorig jaar schreef ik een artikel in de Volkskrant over de vraag waarom het zo lastig is om praatjes aan te knopen met vreemden. Mijn mailbox zat een dag later vol met mails van mensen die zich in het verhaal herkenden.
Ik beantwoordde ze allemaal, behalve het langste bericht. Het kwam van een vrouw die regelmatig probeerde om praatjes te maken met onbekenden, maar meestal werd afgewimpeld.
Ze vroeg hoe ik te werk was gegaan, wat ik van haar verhaal vond, of haar aanpak niet raar was en ze deed een paar jeugdervaringen uit de doeken. Het mailtje bestond uit zeker zes alinea’s met vragen en ervaringen.
Ik was vereerd door haar mail, maar ook geïmponeerd. Door de lap tekst had ik het gevoel dat ik een lange, indrukwekkende e-mail moest terugsturen, maar ik wist niet precies wat ik haar moest schrijven. Daarnaast had ik die dag een deadline.
Ik stelde het antwoord uit.
Mijn zakelijke mail over het reisverhaal aan de redacteur was vergelijkbaar met de mail van de vrouw. Het bericht bevatte meerdere vragen: wat vond hij van het idee voor het reisverhaal? Wat dacht hij van de route? Ik begon ook over de onkosten die wilde hebben en ik gooide een balletje op over een fotograaf die ik wilde meenemen en hoe veel zij zou kosten.
Het is niet zo gek dat hij het antwoord uitstelde. Een zakelijke mail is geen brief waar mensen voor gaan zitten met een kop koffie, ze willen snel door met hun werk.
Je kunt een mailwisseling volgens mij vergelijken met een gesprek. Als iemand vijf minuten aan het woord blijft, verlies je je aandacht.
In het vervolg van deze post krijg je 7 tips voor minder langdradigheid in je mails.
Paula Hawkins had lange tijd dezelfde baan als ik: ze was freelance journalist. Toen ik in 2013 debuteerde met mijn eerste thriller, schreef Hawkins ook aan een spannend boek, Het meisje in de trein. Het boek gaat over een vrouw die vanuit de trein getuige is van een schokkende gebeurtenis in een huis langs het spoor. Ze stapt naar de politie, waarna haar leven drastisch verandert.
Waar ik met Savelsbos ongeveer 3.0000 exemplaren verkocht, brak Hawkins vorig jaar alle records met Het meisje in de trein. Het boek is alleen in de Verenigde Staten al meer dan drie miljoen keer verkocht.
Hoe kreeg ze dat voor elkaar? Ik mailde Hawkins zeven vragen over het schrijven van Het meisje in de trein. Hieronder de vragen & antwoorden.
Een stotterende wiskundeleraar met een voorliefde voor drugs en een verdacht grote interesse in kinderen. Dat is het beeld dat vaak wordt geschetst van Lewis Caroll, de schrijver van Alice in Wonderland. Hij zou bij het schrijven van zijn wereldberoemde boek zijn geïnspireerd door een 11-jarig meisje op wie hij heimelijk verliefd was. Verder zou hij het verhaal hebben bedacht onder invloed van paddenstoelen met een hallucinerende werking. Maar wat klopt er van die anekdotes? Wie was Lewis Caroll en hoe kwam hij op het idee voor Alice in Wonderland?
Wil je een boek schrijven? Meld je dan hier aan voor mijn nieuwsbrief voor schrijvers van boeken en korte verhalen.
Maak je teksten korter en krachtiger met mijn e-book Beter schrijven door schrappen – met 99 woorden om vaker te schrappen
Bekijk het e-book
