‘Begin een zin nooit met ik’
‘Begin een zin nooit met maar’
In dit stuk lees je waarom de best verkopende schrijvers dit soort schrijfregels aan hun laars lappen en waarom je dat zelf ook zou moeten doen. Maar eerst vertel ik over een advies van mijn oude schoolmeester Jacques.
Als ik schrijf aan de eerste versie van een lang artikel, gedraag ik me als een junkie. Ik ben verslaafd aan afleiding. Dat blijkt uit uit mijn browsegeschiedenis en – jawel – een gesprek met een psychiater. In deze post lees je wat er in je hersenen gebeurt als je op zoek gaat naar afleiding tijdens het schrijven en je krijgt concentratietips van een expert.
Vorige week werkte ik een halve dag aan een verhaal over een illusionist voor Volkskrant Magazine. Ik had me had voorgenomen om me niet te laten afleiden door e-mails, nieuwssites, of social media.
Maar in de twee uur dat ik ongestoord zou werken, bezocht ik volgens de geschiedenis van mijn webbrowser 63 websites. Ik surfte van Facebook naar Twitter, Gmail en de New York Times. Daarnaast checkte ook regelmatig Whatsapp op mijn telefoon.
Zo’n schrijfdag vol versplinterde aandacht is helaas geen uitzondering. Ik schrijf bijna elk stuk met een half oog op mijn telefoon of op internetsites die ik helemaal niet wil bezoeken. Uiteindelijk komen de artikelen altijd af, maar efficiënt werk ik zeker niet. Kortom: ik heb grote behoefte aan wat concentratietips.
Waar komt de drang om afleiding te zoeken vandaan? En wat kan ik ertegen doen?
Een nieuwsbericht schrijven is een vak apart. Je begint namelijk niet bij het begin van een verhaal, maar in het midden. Hieronder lees je in zeven stappen hoe je een goed nieuwsbericht opbouwt volgens de ‘stroomstoringmethode’. Maar dit artikel gaat ook over een loslopende chimpansee op Schiphol. (Klik hier als je liever een achtergrondartikel wil schrijven)
“Weet je niet wat een topische zin is?”, vroeg één van mijn collega-journalisten laatst wat verbaasd toen we het over het schrijven van een achtergrondartikel hadden.
Ik had nog nooit van de term gehoord.
“Je gebruikt al topische zinnen, dat weet ik zeker”, zei mijn collega. “Ook al noem je ze misschien niet zo.”
“Oh ja? Ik weet nergens van.”
“Je schrijft ze waarschijnlijk automatisch, bijvoorbeeld als je aan een alinea begint.”
Het gekke is dat je meer over bepaalde onderdelen van je tekst gaat nadenken zodra ze een naam krijgen. Sinds mijn collega me uitlegde wat topische zinnen zijn, ben ik me veel meer bewust van deze ‘verkeersregelaars’ van mijn teksten. Met de zinnen kun je op talloze manieren spanning en structuur in je verhaal te brengen.
De schrijver met het strafste schrijfregime ter wereld was waarschijnlijk Anthony Trollope (1815 – 1882). Als de Brit aan een roman werkte, staarde hij altijd met een schuin oog naar een horloge. Hij eiste van zichzelf dat hij elk kwartier 250 woorden schreef. Die routine maakte hem bijzonder productief. Trollope schreef slechts drie uur per dag – van 5.30 tot 8.30 – omdat hij overdag kantoormedewerker was bij de Britse post. Toch publiceerde hij in 35 jaar 49 boeken, waarvan sommige meer dan zeshonderd bladzijdes telden.
In zijn autobiografie beschrijft hij hoe ver hij ging om elke dag aan zijn minimum aantal woorden te komen. Als hij een kwartier voordat hij naar zijn werk ging één van zijn romans afrondde, schreef hij onderaan de pagina in grote letters het woord ‘EINDE’ om vervolgens een nieuw vel papier te pakken en de eerste 250 woorden van zijn nieuwe roman te schrijven (lees ook: hoeveel woorden heeft een boek?).
Trollope is was misschien wat obsessief bezig met zijn schrijfwerk. Maar een woordenquotum kan elke schrijver van pas komen om zijn verhaal vooruit te stuwen. Het gevaar is namelijk dat je een eerste versie te angstig schrijft, dat je te lang wikt en weeg over elk woord en elke komma.
Een streefaantal woorden als richtpunt biedt houvast. Het herinnert je eraan dat je soms gewoon door moet schrijven en je innerlijke corrector moet uitschakelen – een eerste versie hoeft namelijk niet perfect te zijn. Het is veel belangrijker dat je verhaal vaart houdt.
Dat wil niet zeggen dat elke schrijver minimaal 250 woorden per kwartier moet schrijven op een dag. Misschien heb je meer het arbeidsethos van Ernest Hemingway, werk je net zo langzaam als Harper Lee, of hoop je het bizarre schrijftempo van de Britse detectiveauteur John Creasey te benaderen.
Hieronder vind je de woordenquota van elf beroemde schrijvers en schrijfsters. Welk schrijfritme past bij jou?
In deze blog vertel ik je wat tangconstructies zijn, hoe je ze vermijd en waarom je ze soms ook gewoon moet laten staan, net als de beroemde schrijfster Virginia Woolf (zie foto).
Ik dacht altijd dat ik tangconstructies bijna automatisch vermeed bij het schrijven van artikelen. Maar toen ik wat oude berichten van mijn hand op nu.nl bekeek, was het niet moeilijk om er een paar te vinden.
In de honing die bijen aan hun koningin voeren, belanden vaak kleine hoeveelheden ziektekiemen die de werkers elders hebben opgepikt.
De van T-shirts gemaakte luiers zijn volgens onderzoekster Kathy Townsend wel geschikt om de poep van de dieren op te vangen.
In de honing die bijen aan hun koningin voeren, belanden vaak kleine hoeveelheden ziektekiemen die de werkers elders hebben opgepikt.
De van T-shirts gemaakte luiers zijn volgens onderzoekster Kathy Townsend wel geschikt om de poep van de dieren op te vangen.
Deze zinnen zijn wat lastig leesbaar, omdat de hoofdzin wordt onderbroken door een bijzin die in de tekst is gepropt (aangegeven in rood). Dit soort formuleringen worden tangconstructies genoemd, omdat de twee delen van de hoofdzin een bijzin aan twee kanten omsluiten – als een soort tang.
Voor lezers is dat meestal niet prettig. Ze beginnen aan een zin, worden afgeleid met een bijzin en komen vervolgens weer in het tweede deel van de hoofdzin terecht. Soms is de onderbreking zo abrupt en lang dat de betekenis van de zin pas heel doordringt tot de lezer. Neem het voorbeeld hieronder.
In de Brusselse dierentuin wordt de om zijn knuffelbare uiterlijk en vertederende gromgeluiden zo populaire reuzenpanda gewassen.
Pas bij het laatste woord begrijp je dat de panda wordt gewassen.
Tangconstructies ontstaan als als je te veel informatie in één zin propt en ook nog eens op de verkeerde plek. Door de zin anders te formuleren of in stukken op te breken, kun je een tangconstructie meestal eenvoudig vermijden.
Soms lijkt de tijd voorbij te kruipen in een boek of verhaal. Een gebeurtenis die in werkelijkheid in een oogwenk voorbij zou zijn, beslaat in het verhaal vele alinea’s of pagina’s. Een val van iemand wordt bijvoorbeeld tot in detail beschreven: je leest wat het personage voelt, denkt en ziet. Zo’n geschreven vorm van slowmotion wordt aangeduid met de literaire term tijdvertraging.
In dit artikel lees je welke effecten een schrijver bereikt met tijdvertraging. (Lees ook over de tegenovergestelde schrijftechniek: tijdverdichting)
Kun je daarvan leven? Die vraag krijg ik regelmatig als ik vertel dat ik artikelen schrijf voor kranten, tijdschriften en websites. Bij deze het antwoord op de vraag: wat verdient een journalist?
Schrijven is geen vetpot. Bij mijn eerste opdrachtgever – De Delftse Post – verdiende ik ongeveer 30 euro voor een artikel van 800 woorden. Als ik met dat tarief een aanvaardbaar salaris zou willen verdienen, zeg 3.000 euro, dan zou ik 80.000 woorden per maand moeten schrijven, oftewel een boek per maand. Mijn thriller Savelsbos was iets meer dan 82.000 woorden lang.
Gelukkig verdien je als schrijver voor landelijke publicaties beter. De gemiddelde tarieven bij kranten en tijdschriften waarvoor ik nu werk, liggen tussen de 0,35 en 0,45 cent per woord.
Als ik maandelijks 3500 euro per wil verdienen – een bedrag waarmee ik prima kan rondkomen – moet ik 10.000 woorden per maand schrijven. Dat is één lang artikel per week (2.500 woorden) in bijvoorbeeld de Volkskrant, Psychologie Magazine, Quest of KIJK.
Daarmee heb je het als freelance schrijver in Nederland relatief makkelijk, zo blijkt uit dit onderzoek van de Amerikaanse infographic-website Venngage. Journalisten en tekstschrijvers in New York City moeten gemiddeld ruim 17.000 woorden per maand aan opdrachtgevers verkopen om hun rekeningen te betalen.
Maar het gaat hier natuurlijk om gemiddelden. Het antwoord op de vraag ‘wat verdient een journalist?’ hangt in grote mate af van waar je pitcht en hoe je met opdrachtgevers omgaat. Hieronder negen tips om je woorden voor een zo goed mogelijke prijs aan de man te brengen.
Dan Brown begon zijn schrijverscarrière met drie flops. Hij schreef eind jaren negentig twee humoristische boeken voor vrouwen onder het pseudoniem Danielle Brown. Ook zijn eerste thriller Het Juvenalis Dilemma (1998) werd nauwelijks verkocht. Toen hij vlak na verschijning een artikel met schrijftips publiceerde op zijn website, was er dan ook weinig belangstelling voor.
Inmiddels heeft Dan Brown echter vijf bestsellers geschreven, waaronder de Da Vinci Code en Inferno. Zijn document met schrijftips is sindsdien onderdeel van een complottheorie die in zijn boeken niet zou misstaan: het artikel lijkt spoorloos verdwenen van het internet – alsof Dan Brown zich na het succes van de Da Vinci Code heeft bedacht en zijn schrijfgeheimen toch niet wil prijsgeven.
Met behulp van de zogenoemde Wayback Machine (een soort archief van het internet) is het artikel met schrijftips nog wel te vinden. Hieronder vat ik de zeven tips uit de verloren gewaande ‘bestsellercode’ van Dan Brown voor je samen met citaten uit de oorspronkelijke tekst.
‘Niet meer vergeten: opzet van je artikel maken’, die woorden staan in rood op het whiteboard boven mijn bureau. Hieronder lees je waarom ze me uren aan overbodig werk kunnen besparen en hoe je een goede artikelopzet maakt.
Begin oktober stond mijn artikel ‘Geheugen-hacker‘ op de cover van het Sir Edmund-katern in de Volkskrant. Ik kreeg er veel positieve reacties op en het was al snel trending in de online krantenkiosk Blendle. Toch zal ik het artikel zelf vooral onthouden als een voorbeeld van hoe het niet moet.
Begin oktober stond mijn artikel ‘Geheugen-hacker’ op de cover van het Sir Edmund-katern in de Volkskrant. Ik kreeg er veel positieve reacties op en het was al snel trending in de online krantenkiosk Blendle. Toch zal ik het artikel zelf vooral onthouden als een voorbeeld van hoe het niet moet.
Toen ik de eerste versie naar de Volkskrant stuurde, kreeg ik een mail terug met de opmerking: ‘Leest lekker, maar het verhaal mist diepgang.’
Waarom is een opzet van een artikel belangrijk?
Wil je een boek schrijven? Meld je dan hier aan voor mijn nieuwsbrief voor schrijvers van boeken en korte verhalen.
Maak je teksten korter en krachtiger met mijn e-book Beter schrijven door schrappen – met 99 woorden om vaker te schrappen
Bekijk het e-book
