Hoe gebruik je aanhalingstekens? Was er maar een simpel antwoord.
Ik heb als freelance journalist honderden keren in Word op ‘zoek en vervang’ geklikt om citaten in mijn artikelen aan te passen. Sommige kranten en tijdschriften willen het liefst dubbele aanhalingstekens (“), anderen zweren juist bij enkele (‘). Ik heb mailwisselingen met redacteuren gevoerd over vragen als: ‘moet een punt of een komma nu voor of juist na het aanhalingsteken of daarachter?’ en ‘hoe noteer je een citaat in een citaat?’
Inmiddels ben ik zo veel met aanhalingstekens bezig geweest dat ik in de meeste gevallen niet meer twijfel. In dit artikel geef ik antwoord op de meeste voorkomende vragen over aanhalingstekens (al blijft het in sommige gevallen een kwestie van smaak).
Vraag 1 – Wat is beter: dubbele of enkele aanhalingstekens?
Historisch gezien werden in Nederland vooral dubbele aanhalingstekens gebruikt, maar de laatste jaren wint de enkele variant aan populariteit.
De Volkskrant en het tijdschrift Quest gebruiken bijvoorbeeld enkele aanhalingstekens bij citaten in artikelen. Nu.nl en Trouw kiezen nog steeds voor dubbele aanhalingstekens, behalve in de kop (daar gebruik ze enkele).
Er is geen goed of fout. Wees wel consequent. Gebruik niet in de ene zin dubbele en in de volgende zin enkele. Die fout maak ik door mijn slordige aard nogal eens.
Vraag 2 – Komt de komma na het aanhalingsteken of ervoor?
Als je de komma na het laatste aanhalingsteken plaatst, zit je altijd goed. In de meeste gevallen is dat ook de enige juiste optie. Als een zin één citaat bevat, komt de komma altijd na het sluitingsteken. Je schrijft dus:
“Het is verdomd koud hier”, zei de vrouw.
Ook als je een citaat in tweeën splitst, blijft de komma buiten de aanhalingstekens.
“Het is”, zei de vrouw, “verdomd koud hier.”
Soms staat er een komma in een citaat, bijvoorbeeld in de volgende zin:
“Het is verdomd koud hier, maar ik trek gewoon een dikke trui aan”, zei de vrouw.
Als je zo’n citaat in tweeën splitst bij de komma, kun je dit leesteken alsnog buiten het sluitingsteken plaatsen.
“Het is hier verdomd koud”, zei de vrouw, “maar ik trek gewoon een dikke trui aan.”
Maar als je wil benadrukken dat de komma bij het citaat hoort, mág je de komma voor het sluitingsteken laten staan.
“Het is verdomd koud hier,” zei de vrouw, “maar ik trek gewoon een dikke trui aan.”
Vraag 3 – Komt een punt na het laatste aanhalingsteken of ervoor?
Een zin eindigt niet altijd met een punt. De punt komt bijna altijd vóór het laatste aanhalingsteken.
De man zei: “ik krijg het een beetje warm.”
“Dat”, zei de vrouw, “noem ik nou aanstellerij.”
Er zijn twee uitzonderingen.
Als je in een zin een citaat gebruikt dat slechts bestaat uit losse woorden (geen volledige zin), komt er geen punt binnen de aanhalingstekens, maar daarbuiten.
De minister noemde de maatregel ‘draconisch’.
De vrouw blikte terug op haar vakantie met de woorden ‘eens maar nooit meer’.
Dan de tweede uitzondering. Als je middenin een doorlopende zin een citaat gebruikt, plaats je daarin nooit een punt, ook niet als je daar wel een punt zou verwachten.
De gestrafte puber schreef twaalf keer ‘ik moet de juiste leestekens gebruiken’ op het schoolbord.
Maar als zo’n citaat middenin een zin op een vraagteken of een uitroepteken eindigt, schrijf je die leestekens wél voor het laatste aanhalingsteken.
De gestrafte puber schreef twaalf keer “wat moet er van mijn terechtkomen als ik niet de juiste leestekens gebruik?” op het schoolbord.
Vraag 4 – Hoe gebruik je aanhalingstekens om een citaat binnen een citaat te markeren?
Dat is eenvoudig. Als je dubbele aanhalingstekens gebruikt, dan markeer je een citaat in dat citaat met enkele aanhalingstekens.
Franka zei: “Ik vind het ongelooflijk dat Bennie me een ‘vuile taalnazi’ noemde.”
Als je enkele aanhalingstekens gebruikt, doe je het omgekeerde.
Bennie zei: ‘Franka heeft het er zelf naar gemaakt, ze riep “domme analfabeet” naar me toen ik een verkeerd leesteken gebruikte.’
Soms kan een citaat in een citaat tot een vreemde zin leiden. Als je een vragende zin schrijft die eindigt op een citaat dat ook een vraag is, mag je bijvoorbeeld zowel in het citaat als daarbuiten een vraagteken plaatsen. De zin eindigt dan op twee vraagtekens met daartussen een aanhalingsteken.
Hoe bedoel je ‘hoe gebruik je aanhalingstekens?’?
Maar je hebt nog een optie. Je mag het eerste vraagteken ook weglaten. Dat staat iets minder gek.
Hoe bedoel je ‘hoe gebruik je aanhalingstekens’?
Vraag 5 – Mag je gedachten ook tussen aanhalingstekens plaatsen?
Nee, aanhalingstekens gebruik je niet om gedachtes te markeren. Als je dat wel doet, denkt je lezer ten onrechte dat iets hardop is uitgesproken. Als je gedachten beschrijft, volstaat een dubbele punt (of soms een gedachtestreepje).
Franka dacht: misschien moet ik me niet zo druk maken om leestekens.
Wil je meer weten over spelling- en taalregels? Bestel dan dit handzame en informatieve boekje van Wim Daniëls. Ik pak het zelf vaak uit mijn kast als ik het even niet meer weet.
Lees al mijn schrijftips, of in ieder geval deze:
- Wanneer gebruik je een komma?
- Sommige leestekens zijn lastig: de puntkomma
- Dit zijn de regels rond gedachtestreepjes
Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.
Boek schrijven?
Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.
Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?
Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!
Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussenLuister de Schrijfvis-podcast
Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.
Luister de podcast
