Vorige week kwam ik een interessante schrijftechniek tegen in advertentie van 365 dagen succesvol, een online platform voor zelfontwikkeling. Ik las op Facebook deze wervende tekst voor het jaarprogramma.

Misschien hoor je ‘m wel eens fluisteren: is dit nu alles wat er is? De stem in je hoofd hoor je vaker dan je wilt – en steeds zegt ‘ie precies wat er wringt. Je weet dat er veel méér in jezelf zit dan je eruit haalt. Je bent tot méér in staat dan je nu laat zien. Je weet heel goed dat die stem gelijk heeft.

De advertentie is behoorlijk effectief, want het jaarprogramma van 365 dagen succesvol is al een paar jaar op rij uitverkocht. Waarschijnlijk herkennen veel mensen zich in de advertentie. Dat komt omdat de schrijver gebruik maakt van een bijzondere schrijftechniek die is gebaseerd op een effect uit de psychologie, waarmee je een tekst extra herkenbaar en ‘raak’ kunt laten overkomen op de lezer.

Dit voor tekstschrijvers zeer bruikbare effect werd in 1948 ontdekt door de Amerikaanse psycholoog Bertram Forer.

Schrijftechniek

Forer voerde een experiment uit waarbij hij studenten een persoonlijkheidstest liet maken met een groot aantal vragen. Een week later kregen de studenten een persoonlijke uitslag, tenminste dat dachten ze.

Alle proefpersonen vonden dat de beschrijving van hun persoonlijkheid zeer treffend was. Gemiddeld gaven ze 4,2 punten op een schaal van 5 voor de herkenbaarheid. Sommige deelnemers werden zelfs een beetje emotioneel van het persoonlijkheidsprofiel, ze voelden zich diep geraakt door de tekst.

Vreemd, want Forer had alle proefpersonen (ongeacht hoe ze de vragen hadden beantwoord) precies dezelfde uitslag voorgeschoteld. Hij had simpelweg wat beschrijvingen opgezocht in horoscopen. Vervolgens had hij al die algemeenheden in een fictief persoonlijkheidsprofiel gestopt, waarin iedereen zich kon herkennen.

Dit stond er in de persoonlijkheidsomschrijving:

Je wilt graag dat anderen je aardig vinden en bewonderen, maar bent ook geneigd tot zelfkritiek. Hoewel je karakter enkele zwakheden vertoont, kan je die doorgaans goed compenseren. Je hebt een aanzienlijk ongebruikt talent waar je geen profijt van trekt. Je straalt discipline en zelfbeheersing uit, maar van binnen ben je nogal eens een onzekere tobber. (…)

Met zijn experiment toonde Forer aan dat mensen de neiging hebben om persoonlijkheidsomschrijvingen met vage typeringen van veel voorkomende verlangens en dromen op zichzelf te betrekken, zonder te beseffen dat ze voor vrijwel iedereen opgaan.

Tekstschrijvers

Commerciële tekstschrijvers maken vaak gebruik van het zogenoemde Forer-effect. Ze schrijven persoonlijke teksten waarin de lezer wordt aangesproken met je en jij. Vervolgens refereren ze aan wensen en onzekerheden die bij iedereen leven.

Door deze schrijftechniek herkennen veel mensen zichzelf in de tekst. Lezers hebben het gevoel dat ze worden aangesproken op diepe, persoonlijke verlangens – ook al zijn het in werkelijkheid maar vage toespelingen op die verlangens. Neem de tekst van Forer.

Je wilt graag dat anderen je aardig vinden en bewonderen

Iedereen wil graag aardig gevonden worden

Van binnen ben je nogal eens een onzekere tobber

Iedereen is wel eens onzeker

Het tekstje van 365 dagen succesvol is geschreven in dezelfde stijl als het persoonlijkheidsprofiel van Forer. Het speelt in op verlangens en twijfels die iedereen wel eens heeft, kortom: het buit het Forer-effect maximaal uit.

Is dit nu alles wat er is?

Je bent tot méér in staat dan je nu laat zien.

Het Forer-effect heeft in commerciele teksten meestal een duidelijk doel. De hoop is dat de lezer vanuit het gevoel van herkenning het bedrijf meer gaat vertrouwen, of zich identificeert met een bepaald product. Dat kan geweldig werken. Al moet je je volgens mij als schrijver altijd afvragen of je deze techniek wel moet inzetten.

Manipuleren

Als je niet oprecht gelooft dat het product of de dienst die je verkoopt de lezer kan helpen bij zijn twijfel, onzekerheid of verlangen, ben je hem of haar in feite aan het manipuleren.

In het geval van 365 dagen geluk denk ik dat de oprichters zich weldegelijk tot doel stellen om de deelnemers aan hun jaarprogramma een leerzame ervaring te bieden, al is het programma wel behoorlijk prijzig.

Maar het Forer-effect wordt ook vaak ingezet om mensen te misleiden met horoscopen, en te verleiden tot de aanschaf van schimmige producten of diensten. Er zijn zelfs artikelen op internet te vinden waarin marketeers advies krijgen om het effect zo slim mogelijk uit te buiten met schrijftechnieken.

Het laat zien dat je als lezer moet opletten en dat het verstandig is om teksten niet te snel op jezelf te betrekken. Het Forer-effect toont ook aan dat tekst een krachtig wapen is, en dat je als tekstschrijver meer verantwoordelijkheid hebt dan je misschien denkt.

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

Deze licht manipulatieve schrijftechniek maakt je teksten extra herkenbaar