Korte verhalen schrijven kun je leren. Daar ben ik zelf het levende bewijs van.

Hier wordt één van mijn korte verhalen met de grond gelijk gemaakt in Trouw. Volgens de auteur heeft het stuk ‘het niveau van een bijdrage aan de schoolkrant’. Hij had waarschijnlijk gelijk. Het verhaal dat hij in 2000 las in het literair tijdschrift Passionate was het eerste verhaal dat ik ooit verkocht aan een literair tijdschrift.

Negen jaar later kreeg ik een betere ‘beoordeling’. Ik won toen de verhalenwedstrijd van het literaire tijdschrift de Brakke Hond met mijn verhaal ‘De verdwijning van meneer Lucasie‘ en ontving een geldprijs van 1250 euro. Op Hebban kun je nog steeds een fragment uit het juryrapport lezen.

Maar of je nu lof of kritiek ontvangt; het is eigenlijk niet belangrijk. Voor de meeste schrijvers zit de magie van het korte verhaal vooral in de vrijheid en het plezier die je voelt bij het schrijven. (Deze 11 korte verhalen van beroemde auteurs kun je gratis lezen ter inspiratie)

Korte verhalen schrijven – 9 tips

Je hebt geen ingewikkeld plot nodig of tot in detail uitgewerkte personages. Voor een kort verhaal is een vlaag van inspiratie genoeg: een vreemd beeld (misschien een oude man die met een lunchtrommel van Frozen op een bankje zit), iemand die iets raars zegt (een kind dat vraagt waarom mensen niet zo oud worden als bomen), of een vreemde gedachte (hoe zou het zijn om een dag onzichtbaar te zijn?). Steeds opnieuw kun je dromen van een kort verhaal dat uitgroeit tot een groot succes. Zo verdiende deze Amerikaanse schrijfster vorig jaar een miljoenencontact met haar korte verhaal Cat Person.

Daarnaast is het schrijven van korte verhalen de perfecte oefening om het vak van schrijver goed onder de knie te krijgen.

“Ik zou elke schrijver willen adviseren om te beginnen met korte verhalen schrijven. In deze tijd ontmoet ik veel te veel jonge schrijvers die gelijk proberen om een roman te schrijven, of een trilogie, of zelfs een serie van negen boeken. Dat is net zoiets als gaan bergbeklimmen en dan meteen beginnen met de beklimming van de Mount Everest. Het schrijven van korte verhalen helpt bij het leren van je vak. – George R.R. Martin, schrijver van Game of Thrones.

Maar hoe leer je nu precies om korte verhalen te schrijven? Hieronder bespreek ik negen inzichten die mij houvast hebben gegeven, aangevuld met tijdloze tips van bekende schrijvers.

Als je mijn beste tips wil en een stok achter de deur nodig hebt, volg dan vandaag nog mijn workshop Kort verhaal schrijven – ontgrendel je verbeelding

Korte verhalen schrijven tip 1 – Lees veel en beperk jezelf niet

De kans is groot dat je visie op korte verhalen wordt beperkt door een specifieke auteur, of een bepaalde literaire stroming die je goed vindt.

Ik ben bijvoorbeeld gek op onverwachte plotwendingen. Lange tijd verslond ik de korte verhalen van Roald Dahl (bijvoorbeeld het hilarische Dominees hobby – over een antiekhandelaar die denkt dat hij de slag van zijn leven slaat, maar uiteindelijk de deksel op zijn neus krijgt)

Geïnspireerd door Dahl streefde ik in mijn eigen korte verhalen ook altijd naar een verrassend einde. Pas toen ik meer verhalenbundels begon te lezen, werd ik me ervan bewust dat die voorkeur mijn ontwikkeling wat in de weg stond. Ik experimenteerde nauwelijks met andere stijlen.

Een kort verhaal hoeft niet te drijven op het plot, het kan zich ook onderscheiden door de sfeer die het oproept, door een diepere betekenis, of door een tragikomisch personage – eigenlijk door alles wat emotie oproept. Verruim daarom je blik voordat je schrijft  – lees deze verhalenbundels van Haruki Murakami, Earnest Hemingway, Edgar Allen Poe, Maarten Biesheuvel, Remco Campert, Stephen King, Alice Munro, Jennifer Egan en alles wat los en vast zit.

Dit zijn drie verhalen die mijn blik op korte verhalen hebben verbreed en die je zo gratis kunt lezen.

Cat in the rain – Ernest Hemingway
Het lijkt een verhaal zonder betekenis: een vrouw wil een kat. Maar er zit zo veel meer in dit stukje proza.
Kraaien – Maarten Biesheuvel
Geen plot, maar een beklemmende sfeer: een mijmerende chirurg en een kraai.
Death of a racehorse – W.C. Heinz
Eigenlijk een waargebeurd sportverslag uit 1949, maar inmiddels uitgegroeid tot een literaire klassieker.

Korte verhalen schrijven tip 2 – Stel je open voor het ongewone in je omgeving

Hoe bedenk je een kort verhaal? Meestal groeit een idee uit een piepklein zaadje dat in je brein wordt geplant door een ongewone observatie of een vreemde gedachtekronkel. Het helpt om jezelf hierop te trainen. Kijk naar mensen op straat en stel je voor wat ze aan het doen zijn, vang flarden van gesprekken op en maak die zelf af. Kortom: vermeng realiteit en fictie.

Soms komt het begin van een verhaal uit mijn herinnering, maar is die onherkenbaar in het uiteindelijke verhaal. Stel dat je ooit een jonge vrouw uit een trein zag stappen in een outfit die zo elegant was dat haar familie het niet kan laten om er een denigrerende opmerking over te maken. Uiteindelijk kan dat een vrouw worden die herstellende is van een burnout en op het treinstation wordt opgewacht door haar echtgenoot, zijn moeder en de verpleegster van de moeder op wie de echtgenoot verliefd is zonder dat hij zelf nog weet. Hoe zoiets ontstaat? Ik weet het niet – Alice Munro

Hoe meer je fantaseert over het ongewone, hoe groter de kans dat je ook spontaan ideeën voor korte verhalen krijgt.

Op een dag stond met uit het niets een beeld voor van een jongeman die kleingeld in een rioolputje strooide voor een huisje in een buitenwijk waar hij woonde. Verder had ik niets, maar dat beeld was zo helder – en zo verontrustend vreemd – dat ik er een verhaal over moest schrijven.

Stephen King over Alles is Eventueel, een kort verhaal over een man met een bovennatuurlijke gave die op een bijzondere manier geld verdient.

Korte verhalen schrijven tip 3 – Combineer twee ideeën tot één verhaal, maar heb geduld

Een origineel kort verhaal ontstaat vaak door de combinatie van twee of meer ingevingen of observaties. Voordat ik mijn prijswinnende verhaal De verdwijning van meneer Lucasie schreef, was ik al eens op het verhaal gestuit van Sara Emma Edmonds die in de negentiende eeuw diende als soldaat in het Canadese leger door zich te vermommen als zwarte man met de naam ‘Cuff’. Het inspireerde me, maar niet genoeg om al te beginnen met schrijven.

Maanden later zag ik een foto van een Nederlandse albinofamilie uit het beroemde circus van Barnum. Ze leefden ongeveer in dezelfde tijd als Emma Edmonds. Ik vroeg me af of deze mensen ooit over elkaar hadden gelezen, of van elkaar hadden gehoord, en of ze elkaar hadden kunnen inspireren. Daardoor begon ik uiteindelijk aan de Verdwijning van meneer Lucasie.

Korte verhalen ontstaan volgens mij vaak op deze manier – in tweeën.

Soms dient een verhaal zich compleet aan – kant-en-klaar. Maar meestal komen ze in twee delen: eerst het kopje dan het oor. Omdat het oor soms weken, maanden, of zelfs jaren op zit laat wachten heb ik in mijn achterhoofd een doos vol incomplete kopjes, stuk voor stuk beschermd door dat unieke geestelijke verpakkingsmateriaal dat we het geheugen noemen. Je kunt niet naar een oortje gaan lopen zoeken, hoe mooi het kopje ook is: je moet wachten tot het zich aandient. Ik realiseer me dat dit een vrij waardeloze beeldspraak is, maar wanneer je het over een proces hebt dat we creatief schrijven noemen, is dat meestal het geval. – Stephen King.

Korte verhalen schrijven tip 4 – Begin te schrijven op sfeer

Een kort verhaal schrijven is vooral een kwestie van juist sfeer vinden en daarop vervolgens improviseren, daarover zijn veel auteurs het eens. Het plot ontstaat veel meer op basis van gevoel dan bij een roman.

‘Vind de belangrijkste emotie, dat is alles wat je nodig hebt om een kort verhaal te vinden.’ – F. Scott Fitzgerald

‘Het schrijven van korte verhalen is als jazz improvisatie, het verhaal neemt me mee naar waar het wil.’ – Haruki Murakami.

Kortom: heb je eenmaal een idee voor een kort verhaal, breng jezelf dan in een bijpassende sfeer. Dagdroom over de omgeving waarin het verhaal zich moet afspelen, zet muziek op je in de juiste stemming brengt, zoek online naar foto’s en filmpjes die je kunnen inspireren, en typ de zinnen die in je opkomen zonder er al te veel over na te denken. Niet alles hoeft te worden verklaard.

Bij De verdwijning van Meneer Lucasie liet ik me bijvoorbeeld vooral inspireren door de zweem van magie en misleiding die rond 18^e-eeuwse circussen hing, ik keek naar aankondingingen op oude circusposters en oude recensies van voorstellingen en begon gewoon te schrijven.

Korte verhalen schrijven tip 5 – Geef je personages een doel en laat ze dat volgen

Je personages maken of breken je korte verhaal. Omdat je maar weinig ruimte hebt om hun karakter uitgebreid te schetsen, helpt het als ze een duidelijk doel hebben –  hun handelingen worden dan krachtiger. Ze gaan meer leven.

– ‘Elk personage moet iets willen, al is het maar een glas water’ – Uit Kurt Vonnegut’s 8 tips voor het schrijven van korte verhalen.

Bij het schrijven van de Verdwijning van Meneer Lucasie werd het na het schetsen van de sfeer (magie en verwondering) al snel duidelijk dat het hoofdpersonage wil weten wat er met Meneer lucasie is gebeurd. Dat is zijn enige doel, daarop drijft het complete verhaal.

Korte verhalen schrijven tip 6 – Zoek het conflict

In een goed kort verhaal zit een conflict, de personages hebben tegenovergestelde doelen, of de hoofdpersoon wordt tegengewerkt door zijn omgeving of achtergrond. Zo’n botsing leidt bijna automatisch tot een vorm van spanning en uiteindelijk een ontknoping.

In mijn verhaal over meneer Lucasie wordt de hoofpersoon beperkt door zijn jonge leeftijd en onwetendheid. Dat belemmert hem bij zijn zoektocht.

Je geeft een verhaal extra vaart door zo’n conflict vanaf het begin op te zoeken, zorg ervoor dat in de eerste pagina meteen duidelijk wordt wat de spanning is, zodat je lezer een idee krijgt van wat er op het spel staat in het verhaal.

Of zoals Vonnegut schrijft:

Begin je verhaal zo dicht mogelijk bij het einde.

Mede door Vonnegut’s tip refereer ik in de eerste zin van De verdwijning van meneer Lucasie al aan datgene wat de hoofdpersoon graag wil oplossen, maar lange tijd niet kan, omdat hij niet alles begrijpt in het circus.

Ik weet niet precies hoe meneer Lucasie onzichtbaar is geworden, maar ik denk dat het gebeurde toen hij zich aan het schrobben was in de badkuip, vlak voordat de voorstelling begon.

Korte verhalen schrijven tip 7 – Leg niet te veel uit

Een kort verhaal krijgt het meeste vaart als je niet te veel uitwijdt over bijzaken. Onderdruk de neiging om alles te willen onderbouwen en te verklaren, zoals je misschien in een roman zou doen. Laat de lezer verbanden leggen en zijn verbeelding gebruiken, dan wordt de leeservaring veel sterker.

De Nederlandse schrijver Ton Rozeman vergelijkt het korte verhaal in zijn klassieker Korte verhalen schrijven met een foto.

Als schrijver laat je immers zien wat er binnen het kader gebeurt, terwijl je tegelijkertijd oproept wat daarbuiten te zien is. Zo kun je met beperkte middelen enorm veel bereiken, zoals de grootmeesters van het korte verhaal telkens weer aantonen.

Korte verhalen schrijven tip 8 – Kies je details met zorg

Een kort verhaal gaat leven door details. Dat betekent niet dat je elk meubelstuk hoeft te beschrijven in de woning van je hoofdpersoon, of elke uitdrukking op zijn of haar gezicht (integendeel, zie de vorige tip). De meeste topauteurs wijden  alleen uit over details die belangrijke emoties of plotwendingen in het verhaal ondersteunen.

In Roald Dahl’s beroemde Lam ter slachtbank lees je vooral korte zinnen en dialogen, zonder beschrijvingen van hoe iemand precies praat. Totdat de clou van het verhaal wordt onthuld.

– spoiler alert –

Als de vrouwelijke hoofdpersoon van het verhaal erin slaagt om de moord op haar man te verdoezelen door agenten het moordwapen (een lamsbout) te laten opeten, beschrijft Dahl’s opeens wel tot in detail hoe de stemmen van de mannen klinken.

Ze kon hen met elkaar horen praten, met half gesmoorde stemmen, omdat ze hun mond vol vlees hadden.

Ook Kraaien van Maarten Biesheuvel is zuinig geschreven, zonder al te veel details of beeldspraak. Totdat de symboliek van het verhaal duidelijk wordt. Een chirurg ziet hoe een voorbij vliegende kraai afval uit de operatiekamer (waarin net een man is overleden) gebruikt om een nest te bouwen voor zijn jongen. Dan komen pas de details en metaforen.

Hij riep zijn assistent en vijf minuten later kwam de kraai weer aanvliegen, dit keer met een sliert groezelig verbandgaas die als een slinger van een vlieger achter zijn staart aanwapperde.

‘Een nest van watten, verbandgaas, geronnen bloed en etter’, zei hij. ‘Daar wordt nieuw leven uit geboren.’

Korte verhalen schrijven tip 9 – Schrijf véél korte verhalen

Dit is mijn persoonlijke pijnpunt. Om eerlijk te zijn schreef ik in de afgelopen vijf jaar maar twee korte verhalen. Mijn goede voornemen is dan ook om komend jaar meer tijd in te ruimen voor deze schrijfdiscipline. Alleen door veel te schrijven, verhoog je de kwaliteit van je korte verhalen.

Dit advies van schrijver Ray Bradbury is daarom misschien wel het beste van allemaal.

‘Schrijf elke week een kort verhaal. Het is onmogelijk om 52 slechte korte verhalen op rij te schrijven.’

Wat je ook kan helpen: deze oefening voor creatief schrijven van Ray Bradbury – hij schreef er 500 literaire werken mee

Online workshop: kort verhaal

Zelf een kort verhaal schrijven? In de online videoworkshop Ontgrendel je verbeelding help ik je bij het zetten van de eerste stappen.

Je experimenteert met inspiratie-routines van bekende schrijvers en oefent om je eigen inspiratie om te zetten in een ruw verhaal met een begin en een einde. Aan het einde van de 1,5 uur durende workshop heb je één of meerdere ideeën, een begin en een plot voor een kort verhaal.   

Betaal & begin

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast