In de eerste versies van mijn teksten groeit vaak een hardnekkig onkruid. Soms kom ik op twee of drie plekken in een zin werkwoorden tegen, zoals ‘zullen’, ‘kunnen’, ‘zouden’, ‘gaan’, of ‘mogen’. Kortom: er staan overbodige hulpwerkwoorden in.

Laatst schreef ik bijvoorbeeld deze zin in de ruwe versie van een artikel over dolfijnen voor de Volkskrant:

Dolfijnen die de hele dag met toeristen gaan zwemmen, kunnen minder lang naar voedsel zoeken dan soortgenoten die geen bezoek krijgen van vakantiegangers.

Met de zin lijkt weinig mis, maar de hulpwerkwoorden ‘gaan’ en ‘kunnen’ zijn overbodig. Kijk maar:

Dolfijnen die de hele dag met toeristen zwemmen, zoeken minder lang naar voedsel dan soortgenoten die geen bezoek krijgen van vakantiegangers.

Hulpwerkwoorden schrappen

Als ik een eerste versie van een tekst herschrijf, schrap ik hulpwerkwoorden in bijna elke alinea. Dat is niet zo gek. Het hulpwerkwoord is een verleidelijk smeermiddel voor schrijvers. Je kunt hulpwerkwoorden in bijna elke zin proppen om de betekenis van je hoofdwerkwoord aan te passen, of nuances aan te brengen. Vooral in ambtelijke teksten of bij gevoelige beweringen in artikelen is het aanlokkelijk om je zin vol te stoppen met werkwoorden als ‘zouden’, ‘kunnen’, ‘willen’, of ‘mogen’.

Als je aantrekkelijke teksten wilt schrijven, is het overmatig gebruik van hulpwerkwoorden echter niet slim. Ze verzwakken het hoofdwerkwoord in je zin, en daarmee het beeld dat je oproept met je tekst.

Neem deze zin, ook uit de eerste versie van mijn dolfijnenverhaal.

Mensen met angststoornissen krijgen bij hun behandeling steeds vaker filmpjes van dolfijnen te zien, omdat de beelden ze zouden kunnen helpen te ontspannen.

Het hoofdwerkwoord ‘ontspannen’ staat nu verstopt in een brei van drie hulpwerkwoorden: ‘zouden’, ‘kunnen’ en ‘helpen’. Als je dit onkruid schrapt, wordt de zin veel duidelijker.

Mensen met angststoornissen kijken bij hun behandeling steeds vaker naar filmpjes van dolfijnen, omdat ze ontspannen bij het zien van de beelden.

Natuurlijk is de eerste versie van de zin genuanceerder. Maar in de tweede versie  komt de nadruk meer op het belangrijkste werkwoord te liggen: ontspannen. Je boodschap wordt daardoor krachtiger.

Zelf hanteer ik de stelregel dat een zin helderder wordt naarmate je meer hulpwerkwoorden schrapt. Voor dat ‘onkruid wieden’ heb je een beetje lef nodig. Je kunt minder slagen om de arm houden in je tekst als je hulpwerkwoorden schrapt. Dat is misschien eng. Maar daarmee zorg je er wel voor dat je lezer niet verdwaalt in een woud van ‘zouden’, ‘kunnen’ en ‘mogen’.

Let vooral op bij de volgende hulpwerkwoorden en constructies.

1 – Mogen

Mogen is vaak een overbodig hulpwerkwoord van beleefdheid. In dit tekstje van de Stichting Jij wordt het hulpwerkwoord zelfs twee keer gebruikt in één zin.

Wij zijn blij te mogen aankondigen dat we Greta Noordenbos op woensdagavond 12 december 2018 weer in het JIJ-huis mogen verwelkomen.

Als je beleefd wilt zijn, kun je daar beter een extra zin aan wijden. Bijvoorbeeld zo:

Greta Noordenbos spreekt op woensdagavond 12 december 2018 in het JIJ-huis. We zijn trots dat ze weer een lezing bij ons geeft.

2 – Kunnen

Dit hulpwerkwoord voegt lang niet altijd iets toe aan een zin. Vaak houdt de schrijver een overbodige slag om de arm met ‘kunnen’, en dat maakt een zin zwakker. Je kunt bijvoorbeeld schrijven:

Als u overstapt naar deze telefoonprovider kunt u tientallen euro’s per maand besparen.

Sterker is:

Als u overstapt naar deze telefoonprovider bespaart u tientallen euro’s per maand.

3 – ‘Worden’ en ‘zijn’

Met de hulpwerkwoorden ‘worden’ en  ‘zijn’, creëer je een lijdende vorm. Dat betekent dat je onderwerp niet meer actief is, maar iets ondergaat.

We zijn beroofd
We worden in de maling genomen

In zinnen met deze hulpwerkwoorden is niet duidelijk wie de handeling uitvoert.  Wie heeft ons in de maling genomen? Wie heeft ons beroofd? Als je de hulpwerkwoorden ‘worden’ en ‘zijn’ vaak gebruikt, krijgen je teksten dan ook iets onpersoonlijks.  Neem onderstaande tekst uit een patiëntenfolder.

U wordt aangeraden om een sluitend T-shirt met daarover makkelijk zittende en eventueel hoogsluitende kleding of een sjaaltje aan/om te doen als u naar de polikliniek komt, omdat de elektroden (plakkers) hoog op de borst worden aangebracht.

Wie raadt ons dit aan? Wie doet die plakkers op je borst. Onderstaande versie komt een stuk menselijker over.

We raden u aan om een sluitend T-shirt met daarover makkelijk zittende en eventueel hoogsluitende kleding aan te trekken als u naar de polikliniek komt. De laborant zal namelijk elektroden hoog op de huid van uw borst aanbrengen.

4 – Zullen moeten worden

Drie hulpwerkwoorden in een zin is te veel. Toch komt de combinatie ‘zullen moeten worden’ regelmatig voor in teksten waarin toekomstige handelingen worden beschreven. Omzeil deze wollige constructie door de persoon of de instantie die de actie uitvoert te benoemen.

Dus niet:

Alle esdoorns langs de Vecht zijn oud en zullen moeten worden vervangen.

Wel:

Alle esdoorns langs de Vecht zijn oud. De gemeente gaat de bomen vervangen.

5 – Kunnen worden

Nog een veel voorkomende lijdende constructie met twee hulpwerkwoorden: ‘kunnen worden’. Meestal is deze combinatie overbodig. Maak de zin actief (door een handelend persoon toe te voegen) en je probleem is opgelost.

Dus niet:

Deze apen kunnen worden beschouwd als gewelddadig.

Beter:

Deze apen kun je beschouwen als gewelddadig.

Nog beter:

Deze apen zijn gewelddadig.

6 – Gaan worden

De constructie ‘gaan worden’ is vrijwel nooit de beste keuze. Als je een handeling in de toekomst beschrijft, is het beter het aantal hulpwerkwoorden te beperken door te kiezen voor een actieve vorm.

Neem deze tekst op een website voor ondernemers.

 Omdat vooraf niet altijd duidelijk is hoeveel uren er besteed gaan worden aan de onderneming ligt hier ook veel verantwoordelijkheid bij de ondernemer.

Dat kan korter:

Omdat vooraf niet altijd duidelijk is hoeveel uren ondernemers gaan besteden aan de onderneming ligt hier ook veel verantwoordelijkheid bij de ondernemer zelf.

7 – Zullen

Het hulpwerkwoord ‘zullen’ is vaak overbodig. Je hoeft in een zin lang niet altijd te benadrukken dat de inhoud betrekking heeft op de toekomst. Vaak blijkt dat uit de context wel.

Dus schrijf niet:

In zijn lezing morgenavond zal astronaut André Kuipers uitleggen wat er kan misgaan als je moet plassen in de ruimte.

Wel:

In zijn lezing morgenavond legt André Kuipers uit wat er kan misgaan als je plast in de ruimte

Schrijf je net als 10.000 anderen in voor mijn wekelijkse schrijftip. De ‘gouden’ tip ontvang je meteen! Klik op de mail.

Boek schrijven?

Abonneer je op mijn speciale nieuwsbrief voor schrijvers van boeken. Elke week inspiratie en tips.

Wie is Schrijfvis eigenlijk? En wat kun je hier doen?

Klik op de button en neem een kijkje bij de cursussen: je kunt meteen beginnen!

Welke schrijfcursus op Schrijfvis past bij jou? Vergelijk de cursussen

Luister de Schrijfvis-podcast

Verrassende interviews met inspirerende schrijvers, copywriters, journalisten zoals Mensje van Keulen, Govert Schilling, Aartjan van Erkel, Jozua Douglas en de bekendste literair agent van Nederland.

Luister de podcast

——————————————————————————————————————–

Lees ook:

– Dit is de moeder aller schrijftips – en jij maakt je er te makkelijk vanaf
– Deze 21 woorden kun je altijd schrappen
– Deze 3 vormen van excuustaal verzwakken je e-mails
– Zo schrijf je een motivatiebrief die bovenop de stapel komt.
– Deze 11 zinsdelen kun je altijd weglaten